گفت و گوی« اقتصادسرآمد» با عباس مختاری، مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فناوری و توسعه بازار آبزیان:

احتمال جهش در تولید و عرضه محصولات شیلات

متن ذیل مشروح سخنان دکتر عباس مختاری، مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فناوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات است که در رابطه با بحث کیفیت و فرآوری تولید آبزیان کشور به روزنامه دریایی سرآمد مطرح کرده است:
اقتصادسرآمد:  به طور کلی، معنی بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان چیست؟
عباس مختاری: بهبود کیفیت، فرآوری و توسعۀ بازار سه حلقه تکمیلی و لازم و ملزوم در بخش های مختلف تولید محصولات کشاورزی و غذایی از جمله آبزیان و محصولات شیلاتی هستند؛ به همین دلیل در بسیاری از مجموعه هایی که با مقوله تولیدات کشاورزی و غذایی سر و کار دارند، چنین ساختاری یا ساختارهای مشابه آن ایجاد شده است. تولید و برنامه ریزی برای افزایش تولید زمانی معنی پیدا می کند و پایدار خواهد بود که بازار مصرف برای آن به طور دقیق تعریف شده باشد و لازمۀ توسعۀ بازار مصرف و برطرف کردن نیازهای مصرف کنندگان توجه همیشگی و مداوم به مبحث کیفیت است. دستیابی به کیفیت قابل قبول هم تنها با کنترل ویژگی های محصول نهایی میسر نیست و باید اقداماتی معین و قابل پایش و راستی آزمایی در تمام زنجیره تامین صورت گیرد. فرآوری در این میان با ایجاد تنوع در محصول و تولید محصولاتی که عمر ماندگاری بالاتری دارند و سهولت مصرف بیشتری دارند به هر دو جنبه کمک می کند. توسعه کمی واحدهای فرآوری آبزیان در کشور بر همین اساس صورت گرفته است که امروز شاهد تنوع محصولات شیلاتی در فروشگاه ها و مراکز عرضه هستیم. 
اقتصادسرآمد:  برای بررسی کیفیت معمولا از مدل و روش های مشخص و تعریف شده علمی استفاده می شود؛ در مبحث کیفیت شیلات ایران از چه مدل و یا روش مشخصی استفاده می شود و معیار های کنترل کیفیت و ارزیابی به چه صورت است؟
عباس مختاری: مقولۀ کیفیت در مورد آبزیان و فرآورده های آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. دلیل اصلی آن هم فساد پذیری بسیار بالای این گروه از مواد غذایی است. افت کیفیت نه تنها باعث از دست دادن بخش قابل توجهی از محصول، ایجاد ضایعات و آسیب های اقتصادی خواهد شد، بلکه سهم آبزیان در سبد غذایی مردم را نیز کاهش می دهد. به همین دلیل حفظ و بهبود کیفیت همواره از مسائل مورد توجه در سازمان شیلات ایران بوده است. اما لازم است در نظر داشته باشیم که لازمۀ ارتقاء کیفیت هماهنگی و همکاری مداوم دستگاه های مختلف مسئول در این زمینه اعم از نظارتی و متولی است. اگر بخواهیم مرزبندی مشخصی تعریف کنیم در بخش قوانین و مقررات و الزامات سازمان استاندارد ایران در مورد ویژگی های کیفی با جزئیات در محصولات شیلاتی استاندارهایی را تعریف کرده و در حوزه نظارت سازمان دامپزشکی و سازمان غذا و دارو، وظیفه کنترل تطابق ویژگی های محصولات با این الزامات را بر عهده دارند. در این بین سازمان شیلات ایران نقش ایجاد زیرساخت های توسعۀ کیفیت و آموزش و ترویج ، ایلاغ ضوابط و دستورالعمل های مربوطه و افزایش آگاهی های عناصر دخیل در زنجیره تامین و همچنین مصرف کنندگان را به عهده دارد.  
نقش اصلی سازمان شیلات ایران در موضوع کیفیت، نظارت کننده و ارزیابی کننده محصول نهایی نبوده و نیست، بلکه زمینه های ارتقاء کیفیت در مجموع زنجیره تامین شیلاتی را دنبال می­کند. تغییر و اصلاح شیوه­های صید که باعث افت کیفیت می شوند، بهبود شیوه های پس از صید، حفظ زنجیره سرد، حذف موانعی که در مسیر زنجیره تامین باعث وقفه و از دست رفتن کیفیت می شود.      
در مورد واحدهای فرآوری آبزیان، نگرانی های ما کمتر است؛ زیرا فرآیندهایی که در این بخش انجام می شود قابل پایش و مطابق با الزامات و استانداردها است. بیشتر مسائل چالشی ما در حوزه کیفیت به سایر بخش های زنجیره باز می گردد که با توجه به گستردگی و تنوع آن نیاز به تلاش بیشتری دارد.
امروزه اعتقاد بر این است که عوامل موثر بر کیفیت آبزیان نه تنها به شیوه های صید و پس از صید و حفظ زنجیره سرد، بلکه به فاکتورهایی مانند شرایط اکوسیستم صیدگاه ها، کیفیت تخم و بچه ماهی، خوراک آبزیان و همچنین شرایط استخرهای پرورش و مسائلی از این دست نیز وابسته است؛ بنابراین وقتی در مورد کیفیت محصول نهایی صحیت می کنیم لازم است مجموع شرایط زنجیره تولید را در نظر داشته باشیم. به همین دلیل توجه ما الان نه تنها به کیفیت محصول نهایی بلکه به تمام طبقات و مراحل در زنجیره تامین آبزیان است تا با اصلاح و به روز رسانی ساختارها و قابل پایش کردن فرآیندها، به جای کنترل کیفیت به تضمین کیفیت و مدیریت جامع کیفیت برسیم. البته روش هایی برای ارزیابی کیفیت آبزیان در دنیا ابداع شده و رواج داردکه مبتنی بر آزمون های شیمیایی، ارزیابی های حسی و یا استفاده از روشهای سریع سنجش شاخص های کیفی است اما شیلات در این حوزه وظیفه مند نیست؛ بلکه بیشتر تلاش ها بر  ایجاد زیرساخت های مناسب برای توسعۀ کیفیت آبزیان متمرکز است. به عنوان مثال بخش بسیار مهم توسعۀ کیفیت در حوزه شیلات به آگاه های جوامع صیادی و آبزی پروری باز می گردد. فعالیت های آموزشی و افزایش سطح آگاهی های این گروه ها که لایه های ابتدایی تولید آبزیان هستند، در مورد شاخص های کیفی و عوامل موثر بر حفظ کیفیت، تاثیر بسیار مهمی بر کیفیت محصول نهایی خواهد داشت. کارهایی از این جنس در حوزه عملکرد و فعالیت سازمان شیلات ایران است.   
اقتصادسرآمد:  با بیان عدد، کیفیت فرآوری در حوزه شیلات چگونه تبیین می شود؟ 
عباس مختاری: شاخص ها و اعداد و ارقامی که ما برای رسیدن به آنها تلاش می کنیم همان طور که ذکر شد تنها به شاخص کیفی محصولات باز نمی­گردد؛ بلکه اهدافی است که برای توسعه و تضمین کیفیت در برنامه های مختلف توسعه­ای و همچنین قوانین بالادستی معین شده است. به عنوان مثال توسعه ناوگان مناسب حمل و نقل آبزیان در کشور برای حفظ زنجیره سرد، تجهیز شناورهای صیادی به تجهیزات برودتی، مکانیزاسیون فرآیندهای تخلیه و حمل و نقل در خشکی.  توسعه مراکز فرآوری با هدف ایجاد تنوع محصولی و تولید محصولات با ارزش افزوده. در مجموع با ظرفیت های ایجاد شده در بخش فرآوری آبزیان میتوان نمره خوبی به این بخش چه از نظر کیفی و چه کمّی داد.
اقتصادسرآمد:  توسعه بازار آبزیان چقدر اهمیت دارد و نسبت به اهمیت آن، آیا سرمایه گذاری برای توسعه تناسب دارد؟ 
عباس مختاری: در راستای طرح تحولی شیلات و افزایش دو برابری تولیدات شیلاتی مطابق طرح مذکور، برنامه ریزی برای استفاده و توزیع بهینه محصولات شیلاتی باید به طور دقیق و با استراتژی قوی پیگیری شود و لازمه این امر توسعه بازار آبزیان و ایجاد بازارهایی جدید است؛بنابراین،  اهمیت بالای توسعه بازار مشهود و مبرهن است. قطعا با توجه به توسعه بازار و افزایش تولیدات شیلاتی نیاز هست سرمایه گذاری های فعلی به صورت هوشمند به سمت نقاط راهبردی و تاثیرگذار با بازدهی بالا و بهینه هدایت و متمرکز گردد. همچنین با استفاده از ظرفیت های برنامه های کاربردی داخلی و فرهنگ سازی با توجه به فواید و مزایای استفاده از آبزیان می توان بازارهای آتی شیلاتی را توسعه بخشید. 
نکته مهم و قابل توجه و کاربردی برای توسعه بازار این است که با توجه به طرح تسهیل در صدور مجوزهای کسب و کار پیش بینی می­شود، رونق بیشتری برای بازارها در این زمینه ایجاد گردد و به دلیل کم شدن حواشی در بحث صدور مجوزها و افزایش دسترسی فیزیکی و امکان خرید از طریق اپلیکیشن ها با افزایش سرانه مصرف بازار محصولات شیلاتی گسترش یابد.
از طرفی با عنایت به سیاست خارجی دولت و تعامل با کشورهای همسایه نظیر ترکیه، ارمنستان، عراق، پاکستان و افغانستان و ... و عضویت و حضور فعال در معاهدات بین المللی از جمله سازمان همکاری شانگهای و امثالهم همزمان با اجرای طرح تحول تولید آبزیان، می توان بر افزایش و توسعه صادرات جهانی خصوصاً به بازارهای کشورهای نیز توجه نمود.
اقتصادسرآمد:  با توجه به این که متوجه شدیم سازوکار مدیریت کیفیت شیلات متمرکز نیست و به چند دستگاه وابسته است و سازوکار یکنواخت و تعریف شده ای ندارد، آینده شیلات ایران را چگونه ارزیابی می کنید و توسعه مطلوب مورد نظر شما در چند سال دیگر محقق می شود؟
عباس مختاری: با توجه به عزم دولت سیزدهم به اجرای طرح تحول تولید آبزیان با رویکرد جهادی و پیگیری های مدیران بخش و استقبال مردم به سرمایه گذاری در برنامه های تولید و ایجاد بازارهای جدید عرضه و تسهیل گری در صدور مجوزهای تولید و بازار عرضه آبزیان، همچنین همکاری های بین المللی و منطقه ای برای صادرات آبزیان و توسعه بازار داخلی ناشی از افزایش سطح آگاهی و تحصیلات مردم و توسعه ارتباطات و اطلاع رسانی ها توسط سازمان های مربوط همچون صدا و سیما، دانشگاه ها، مدارس و شهرداری ها، و اهمیت دادن مردم به سلامت خود و توسعه دسترسی به بازارهای فیزیکی و مجازی و ایجاد تنوع در محصولات آبزیان مطابق با ذائقه مردم، اقبال عمومی و تقاضای محصولات شیلاتی در مقایسه با پروتئین های مشابه افزایش داشته و سازمان شیلات ایران در تامین نیازهای غذایی سالم برای مردم نقش اساسی بر عهده دارد و پیش بینی می شود تولید و بازاز شیلاتی در آینده، بازارای پویا و فعال با آینده پر رونق برای بخش شیلات، پیش بینی می شود.
اقتصادسرآمد:  ارزیابی و انتظار شما از نمایشگاه شیلات که درآبان ماه برگزار خواهد شد، چیست؟
عباس مختاری: در راستای ارزیابی از نمایشگاه پیش بینی می شود که استقبال گرمی از نمایشگاه صورت پذیرد و حضور شرکت های دانش بنیان و شرکتهای استارت آپی باعث افزایش جذابیت و نو آوری در عرصه بازار های جدید شیلاتی خواهد بود.
انتظار می رود با هم افزایی شرکت ها و حضور و ارائه نمونه ای از کارهای جدید فعالین عرصه شیلاتی و تعامل فی ما بین ایجاد شده و تامین و توسعه صفر تا صد فعالیت های تولید و ایجاد بازار از طریق  تشکیل زنجیره های ارزش و انعقاد تفاهم نامه ها و قراردادهای متقابل در بعد داخلی و در بعد خارجی تعامل با کشورهای همسایه و عضویت و حضور فعال در معاهدات بین المللی از جمله سازمان همکاری شانگهای و امثالهم با جهش قابل ملاحظه ای در همه عرصه های شیلاتی رخ دهد.
احتمال جهش در تولید و عرضه محصولات شیلات
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه