گروه – اقتصاددریا - وحید ورستان - به باور کارشناسان، نشست ۱۰ می در آنکارا بین قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، بیشتر در کانون توجهات جریان اصلی ژئوپلیتیک قرار گرفته است. با این وجود، بیانیه مشترک آن ها در مورد مشارکت استراتژیک پیشرفته مرحله جدیدی را نه تنها در روابط دوجانبه بلکه در شکل‌بندی مجدد رویکرد چندجانبه آسیای مرکزی نشان می‌دهد. شاید مهم‌ترین جنبه توافق، تعهد متقابل آنها به تقویت مسیر تجارت بین المللی ترانس خزر (TITR) است که اکنون «کریدور میانی» نیز نامیده می‌شود.

قزاقستان ظرفیت خطوط لوله نفت را افزایش و بنادر دریایی آکتائو و کوریک را توسعه می‌دهد
همانطور که توکایف خاطرنشان کرد، «پس از پیوستن بندر کوریک در سواحل دریای خزر به کریدور ترانس خزر، زمان حمل و نقل بار از منطقه «خورگوس» در مرز قزاقستان با چین، به استانبول که قبلا ۶۰ روز طول می‌کشید، اکنون تنها به ۱۳ روز کاهش خواهد یافت. وی افزود که قزاقستان در حال حاضر «تنوع مسیرهای صادرات نفت به چین و اروپا، از جمله استفاده از کریدورهای حمل و نقل ترکیه» را آغاز کرده است.  به باور کارشناسان، این روند تداوم خواهد یافت زیرا قزاقستان ظرفیت خطوط لوله نفت را افزایش و بنادر دریایی آکتائو و کوریک را توسعه می‌دهد. حتی با وجود معافیت از تحریم‌ها برای نفت خام قزاقستان که از طریق خط لوله کنسرسیوم خط لوله خزر به دریای سیاه می‌رسد، در مارس ۲۰۲۲ به دلیل خسارات طوفان و مشکلات ناشی از تحریم روسیه در یافتن قطعات یدکی، صادرات نفت برای مدتی متوقف شد.

تنگای کشورهای ترک
در زمان ریاست توکایف، قزاقستان یکی از عوامل اصلی تبدیل شورای ترک به سازمان کشورهای ترک (OTS) در نوامبر ۲۰۲۱ بود. OTS یک سازمان بین دولتی با یک دبیرخانه مستقل است که شامل آذربایجان، قرقیزستان و ازبکستان، ترکیه و قزاقستان است. همچنین، مجارستان و ترکمنستان دارای وضعیت ناظر رسمی هستند.  جنگ روسیه علیه اوکراین کشورهای ترک را در تنگنا قرار داده است. از یک سو، آنها نمی‌خواهند آشکارا روسیه را محکوم کنند و از سوی دیگر، جامعه بین المللی از آنها انتظار دارد که روابط با روسیه را به ویژه از طریق پیروی از تحریم‌های اقتصادی غرب، محدود کنند. برذای نمونه، قزاقستان به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به رهبری روسیه، به دلیل همکاری با روسیه در معرض تهدید تحریم‌ها قرار دارد، حتی اگر تاکنون به تحریم‌های بین المللی احترام گذاشته باشد.
بی‌طرفی قزاقستان حتی موجب رنجش بسیاری از کارشناسان روس شده است. باید توجه داشت که نفوذ روسیه در قزاقستان از لحاظ تاریخی شاید در میان کشورهای آسیای مرکزی بوده از همین روی، در اتفاقات اخیر اوکراین انتظار همراهی با مسکو را دارند.برای مثال، زمانی که قزاقستان تصمیم گرفت رژه روز پیروزی دوران شوروی را در آوریل ۲۰۲۲ به بهانه هزینه‌های آن برگزار نکند، بسیاری از رسانه های روسیه با حمله شدید به این تصمیم قزاق ها واکنش نشان دادند. از پایان دوره شوروی در سال ۱۹۹۱، قزاقستان تمایل زیادی به اتکا به روسیه در راستای تضمین حاکمیت و امنیت خود داشته است. با این حال، این همکاری با افزایش مجدد ادعاهای روسیه در مورد مناطق شمال و شرق قزاقستان کاهش یافته است. در نتیجه، آینده وضعیت تمامیت ارضی قزاقستان نیز مبهم‌تر شده است. قزاقستان بین نیروهای سنگین نظامی روسیه و چین قرار داشته و با افغانستان تحت کنترل طالبان از طریق جاده، کمتر از ۷۰۰ کیلومتر فاصله دارد.

همکاری امنیتی قزاق‌ها با آنکارا
این وضعیت در گذشته چندان نگران کننده نبود. با این حال، نیازهای امنیتی قزاقستان در حال تغییر است و همانطور که بیانیه مشترک اخیر با ترکیه نشان می‌دهد، دو کشور می‌توانند برای مقابله با این چالش‌های جدید همکاری کنند. به عنوان مثال، پهپادهای ANKA به عنوان بخشی از تجهیزات نقلیه هوایی بدون سرنشین (UAV) که توسط صنایع هوافضای ترکیه ساخته شده در این راستاست. قزاقستان اولین کشوری خواهد بود که هواپیماهای بدون سرنشین ANKA با فناوری ترکیه را تولید می‌کند و از آن ها برای گشت‌‍زنی در مرز زمینی و همچنین قلمرو وسیع و کم جمعیت آن استفاده خواهد کرد.
باید توجه داشت که احساسات و جنبش‌های اسلام‌گرا که در ۳۰ سال گذشته عمدتاً به ازبکستان همسایه محدود شده بودند، در جنوب قزاقستان و در شمال غرب غنی از نفت نیز آغاز شد و دولت قزاقستان سعی در تجهیز خود برای مقابله با تهدیدات آتی آنها دارد. این همکاری، همچنین نشان دهنده ظهور ترکیه به عنوان یک تولیدکننده کالاهای نظامی (پس از استفاده از پهپادهای معروف فعلی بایراکتار در اوکراین علیه نیروهای روسی) در کلاس جهانی است.
قزاقستان و ترکیه نقش‌های مشابهی در مناطق مربوط به خود دارند و مکمل یکدیگر هستند. از نظر تاریخی، کشورهایی هستند که برای رفع مشکلات همسایگان تاثیرگذار هستند. برای نمونه، ترکیه به عنوان حائلی برای اروپا در برابر پیامدهای درگیری‌های سوریه و عراق عمل کرد، همچنین قزاقستان مانعی برای تجارت مواد مخدر و قاچاق انسان است یا مانع حرکت گروه‌های نظامی اسلام‌گرا به سمت شمال به چین و روسیه و از غرب به اروپا می‌شود.همکاری عملی نزدیک‌تر بین قزاقستان و ترکیه نشان‌دهنده احیای «سیاست خارجی چندوجهی» است که قزاقستان از ۳۰ سال پیش آن را دنبال می‌کند و سایر کشورهای ترک نیز تاکنون آن را اتخاذ کرده‌اند. هر دو کشور از نظر جغرافیایی بین آسیا و اروپا قرار دارند؛ وضعیت ترکیه از این نظر به خوبی شناخته شده، اما شمال غربی قزاقستان که در غرب رشته کوه موگودزار قرار دارد و ادامه جنوبی رشته کوه‌های اورال است، در واقع از اروپا محسوب می‌شود.

اهمیت کریدور میانی
روابط دوجانبه قوی‌تر بین قزاقستان و ترکیه در آسیای مرکزی که روابط امنیتی و اقتصادی اغلب به دلیل تضاد منافع استراتژیک روسیه، چین و غرب پیچیده است، می‌تواند شرایط را پیچیده‌تر نیز بکند. قزاقستان و ترکیه پیوندهای فرهنگی و اقتصادی بین شرق و غرب بوده و هستند. طبیعتا آنها بر سر منافع مشترک برای تضمین حاکمیت خود با یکدیگر همسو می‌‌شوند که یکی از بارزترین شکل آن توسعه کریدور میانی است.
از سوی دیگر، به دلیل اینکه بیش از ۸۰ درصد کالاهای چین و آسیای مرکزی به اروپا از طریق قزاقستان حمل می‌شود، پتانسیل این کریدور افزایش می‌یابد. از همین روی، تحولات جدیدی در هر دو جهت در حال وقوع است. در سمت شرق، ترمینال جدید راه آهن قزاقستان در شیان در حال ساخت است که نیازهای قزاقستان و چین را تامین می کند. در سمت غرب نیز، راه آهن قزاقستان اعلام کرد که چین علاقه مند به ساخت یک هاب کانتینری در بندر آکتائو است که هنوز اطلاعات آن منتشر نشده است.
در مجموع، توسعه کریدور میانه با توجه به شرایط سیاسی کنونی، ارتباط بین آسیا و اروپا را بهبود می‌بخشد. به عنوان مثال، در توافق با فرانسه در اواخر سال ۲۰۲۲، دو کشور در مورد نتایج حمل و نقل از طریق کریدور میانه تا کنون و امکان رشد بیشتر در زمینه پروژه دروازه جهانی اتحادیه اروپا با هدف سرمایه گذاری در زیرساخت مذاکره کردند. لازم به یادآوری است که حجم محموله ترانزیت شده از طریق کریدور میانی در سال گذشته دوبرابر شد و به ۱.۷ میلیون تن رسید. علاوه بر این، برای پنج ماه اول سال ۲۰۲۳، تردد بار از طریق کریدور میانه ۶۴ درصد افزایش یافته که منجر به انباشت حجم بیش از یک میلیون تن شده است.