لندفرم ها در پهنه‌های ساحلی


ژئومورفولوژی مناطق ساحلی، از دیرباز مورد توجه محققین و پژوهشگران مناطق ساحلی بوده است و برخی از کارفرمایان و مدیران متولی مطالعات پروژه‌های عمرانی، کمتر به این مهم توجه داشته‌اند. 
پهنه‌های گلی در دشت‌های ساحلی حاشیه دلتاها، خوره و خلیج‌ها و تالاب‌های کشور، گسترش قابل ملاحظه‌ای دارند. اجزای تشکیل دهنده این پهنه‌ها از رسوبات با بافت گلی (سیلت+رس) ترکیب یافته است. این لندفرم، عمدتاً از بالادست به دشت‌های سیلابی و از پایین دست به پهنه‌های جزرومدی ختم می‌شود. لندفرم پهنه‌های گلی، منطبق بر گسترش جغرافیایی واحد چینه شناسی کواترنری Qm است.
لندفرم مصب
نقشه‌های لندفرم ساحلی موجود، لندفرم مصب را در محل اتصال آبراهه‌های دائمی و فصلی به دریا نشان داده‌اند. دره‌های مغروق رودخانه مهم‌ترین محل رخنمون لندفرم مصب به شمار می‌رود. این لندفرم نیز، در حدفاصل زیرلندفرم‌های رودخانه، دلتانی و جزرومدی واقع شده است و گسترش آن، شدیداً تحت‌تأثیر فرایندهای هیدرولوژیکی خشکی و هیدرودینامیکی دریایی است.
لندفرم خور
لندفرم خور به محل‌هایی اطلاق می‌شود که در آن آب دریا به صورت جزرومدی در فرورفتگی‌های خشکی پیشروی داشته است. هر چند واحد ژئومورفولوژی اصلی این لندفرم واحد دشت می‌باشد اما در برخی تپه ماهورها و ارتفاعات منتهی به دریا، خورهای وابسته به ساختار زمین تشکیل شده که نظائر آن بیشتر در غرب استان هرمزگان قابل مشاهده است. 
لندفرم کولاب
مانداب‌ها و کولاب‌های ساحلی از جمله لندفرم‍‌های ژئومورفولوژیکی واحد دشت محسوب می‌شوند که در نقاط پست و فروافتادگی‌های ساختمانی به وجود می‌آیند برخی از کولاب‌ها، باقیمانده و اثر دریاهای گذشته بوده و برخی دیگر بر اثر نوسانات تراز دریا و به تله افتادن آب‌های خشکی یا دریایی، به وجود می‌آیند. بقاء و گسترش این لندفرم، بیشتر با فرایندهای هیدرولوژیکی رودخانه‌ها و فرایندهای جزرومد و بعضاً امواج کنترل می‌شود. کولاب‌ها در ابعاد مختلف بیشتر در منطقه ساحلی شمال کشورپراکندگی دارند.
لندفرم پهنه جزرومدی
لندفرم پهنه جزرومدی، از جمله لندفرم‌های واحد دشت محسوب می‌شود که از لحاظ گسترش مکانی در ارتباط مستقیم با دریا، یا در پشت سدهای ماسه‌ای در خشکی یا بخش‌های خارجی دلتاها و بخش اصلی پیرامون کانال‌های جزروی خورها قرار دارند. این پهنه‌ها، روزانه دو بار توسط آب دریا مغروق شده و ابعاد آن در طی زمان دچار تغییر می‌شود. پهنه‌های جزرومدی، از بالادست با لندفرم‌های مختلف واحد دشت و حتی واحدهای دیگر در ارتباط هستند.
لندفرم دریاکنار 
لندفرم دریا کنار یکی از لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی است که بیانگر تشکیل نیم‌رخ ساحل توسط رسوبات ماسه‌ای است در نقشه لندفرم‌های ساحلی، نوار ساحلی که شامل نیم رخ ساحل اعم از بخش فراساحل، سکو و شیب ساحل است، تحت عنوان دریا کنار ترسیم و نامگذاری می‌شود، زیرا تفکیک بخش‌های مختلف پروفیل ساحل، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در تمام بخش‌های نوار ساحلی امکان‌پذیر نیست. 
لندفرم زبانه ماسه‌ای
زبانه‌های ماسه‌ای نیز از مجموعه لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی واحد دشت و زیر واحد سدهای ماسه‌ای محسوب می‌شود. گسترش مکانی لندفرم زبانه ماسه‌ای، توسط آورد و تغذیه رسوب کافی، و امواج و جریان‌های کرانه‌ای کنترل می‌شود. این زبانه‌ها از یک سو به خشکی وصل بوده و انتهای آزاد آن‌ها مسیر انتقال رسوب کرانه‌ای را نشان می‌دهد. در مصب اکثر رودخانه‌های شمال کشور، زبانه‌های ماسه‌ای در ابعاد مختلف تشکیل شده که دلیل آن دائمی بودن اکثر این رودخانه‌ها و آورد رسویی دائمی است.
لندفرم سد ماسه‌ای یا بندآب
یکی از لندفرم‌های ساحلی زیر واحد سدی از واحد دشت، بندآب یا سد ماسه‌ای است که آن نیز عمدتاً در سواحل ماسه‌ای یا در مصب خورهای جزرومد غالب تشکیل می‌شود. در سواحل ماسه‌ای که زبانه‌های ماسه‌ای از ساحل جدا می‌شوند، نیز این لندفرم به صورت سدهای جدا از ساحل به وجود می‌آید.
لندفرم تومبولو
این لندفرم که در واقع از یک سد جدا از ساحل تشکیل شده که با یک زبانه ماسه‌ای به خشکی وصل می‌شود. تومبولو متعلق به زیر واحد یا محیط سدی است. این لندفرم که از اشکال حاصل از رسوب‌گذاری در ساحل به شمار می‌رود عمدتاً در سواحل جنوب کشور به ویژه در سواحل استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان مشاهده می‌شود. بزرگترین تومبولو، که زمان تشکیل آن‌ها در کواترنر است، تومبولو یا شبه جزیره بوشهر، تومبولوهای سنگی بین خلیج‌های گوردیم-پزم و چابهار-پزم می‌باشند.
لندفرم جزایر سدی 
مهم‌ترین لندفرم زیر واحد سدی در واحد دشت ساحلی، جزایر سدی هستند. این جزایر، زبانه‌های ماسه‌ای جدا از ساحل بزرگی هستند که پشت آن‌ها خورها، خلیج‌ها و پهنه‌های جزرومدی تشکیل می‌شوند. ابعاد این لندفرم‌ها، بسیار متفاوت است به طوریکه بزرگترین آن‌ها به طول حدود ۵۰ کیلومتر تحت عنوان شبه جزیر مبانکاله، خلیج گرگان را از دریای خزر جدا ساخته است. از طرفی، جزاید سدی در مصب رودخانه‌های جگین و گابریک لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی بسیار منحصر به فردی را ایجاد کرده‌اند. فرایند جزرومد و اقلیم امواج، آورد رسوب از خشکی و کرانه‌ای مهم‌ترین عوامل کنترل کننده شکل و ابعاد این جزایر به شمار می‌روند.
لندفرم ها در پهنه‌های ساحلی
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه