گروه شیلات -سهیل مرتضوی -معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران می‌گوید: «صیانت از دریاچه خزر علاوه بر آنکه موجب پایداری اقتصادی حاشیه دریاچه خواهد شد، مسئولیتی جهانی بوده و برعهده تمامی اعضای کمیسیون حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع زیستی آبزیان دریای خزر است که در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند.» مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که دریای خزر بیش از ۸۵۰ گونه جانوری - دریایی، ۱۳۰ نوع ماهی در ۱۹ حوضه آبخیز دارد که دست کم ۱۰۰ گونه از ماهیان دریا در جنوب خزر و در حوزه دریایی ایران هستند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، مدت‌هاست که کارشناسان درباره شرایط رودخانه‌ها برای تولید مثل ماهیان اقتصادی، خزر هشدار می‌دهند. در حالی که  ۸۰ درصد گونه‌های ماهیان وابسته به رودخانه‌ها هستند و وضعیت این حوزه چندان خوب نیست. رودهای حوزه خزر سال‌هاست که با تخریب جدی به ویژه از سوی انسان مواجه هستند. به اعتقاد کارشناسان اگر رودخانه‌های حوزه خزر حفظ شوند، علاوه بر تنوع یافتن ماهیان، به گردش مواد دریا و اکوسیستم آن کمک شایانی می‌شود. با این حال به نظر می‌رسد که ماهیان ساکن در دریای خزر این روزها در خطر انقراض قرار دارند.

اهمیت محیط زیست دریای خزر
دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان، محصور بین 5 کشور ساحلی جمهوری اسلامی ایران، جمهوری فدراتیو روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان است که به سرعت با ترکیبی از منابع آلوده‌کننده زمینی، رودخانه‌ای و دریایی به مخاطره افتاده است. این دریاچه، بدلیل منابع زیستی و غیرزیستی ارزشمند نسبت به گذشته، اهمیت بیشتری یافته است.از یک سو، وجود ذخایر نفت خام و گاز موجود در آن که بدون رعایت ملاحظات محیط زیستی بدست بعضی از کشورهای حاشیه سواحل مورد استخراج و بهره برداری قرار می گیرند و موجب آلوده شدن محیط می شود و از سوی دیگر منابع آلاینده ای که در سواحل آن جای دارند نظیر آلاینده هایی که از مرکز صنعتی، زمین های کشاورزی و پساب های شهری به محیط آبی بسته ای همچون کاسپین سرازیر می شوند موجب می گردند که دریای کاسپین، بعنوان یک محیط بسته با فشارهای روزافزونی روبرو شود و این مساله نیازمند توجه بیشتر کشورهای منطقه و مساعدت سازمانهای بین المللی ذیربط محیط زیستی است.

مسئولیت جهانی برای صیانت از خزر
کارشناسان معتقدند که ذخایر ژنتیکی و زیستی همواره از مهمترین ثروت کشورها هستند که در ارتباط مستقیم با امنیت زیستی، غذایی و سلامت جامعه قرار دارند. سازمان شیلات ایران براساس قوانین بالادستی مانند قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی، اداره‌کل بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان را برای انجام آن ایجاد کرده است. سیدحسین حسینی، رئیس سازمان شیلات ایران نیز روز گذشته و در هشتمین نشست کمیسیون حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع زیستی آبزیان دریای خزر و مدیریت ذخایر مشترک، با اعلام آنکه چالش‌های مهمی همچون صید بی‌رویه و آلودگی آب، دریاچه خزر را تهدید می‌کند، گفت: صیانت از این دریاچه علاوه بر آن که موجب پایداری اقتصادی حاشیه دریاچه خواهد شد، مسئولیتی جهانی بوده و بر عهده تمامی اعضای کمیسیون است که در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی افزود: جمهوری اسلامی ایران به تمامی بندهای توافقنامه پایبند بوده و با تمام ظرفیت‌ها آماده انجام اقدامات عملیاتی است. حسینی از تمامی کشورهای عضو درخواست کرد که با بکارگیری تمامی ظرفیت‌ها بتوانند در راستای صیانت از این دریاچه اقدام کنند. رئیس سازمان شیلات ایران در ادامه گفت: باید با استفاده از ظرفیت رسانه‌های تخصصی برای تبیین اهداف استفاده کرده و علاوه بر آن با بکارگیری ظرفیت تمامی گروه‌های مردم‌نهاد برای صیانت از این دریاچه اقدامات لازم انجام شود. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران به تمامی مباحث کارشناسی و مصوبات کمیسیون پایبند بوده و با انجام تحقیقات لازم و تمام ظرفیت‌ها در کنار سایر کشورها برای صیانت از این دریاچه اقدام خواهد کرد. رئیس سازمان شیلات ایران در پایان گفت: به امید آنکه دریاچه خزر غنی‌تر و پررونق‌تر از گذشته در کنار بشریت ادامه حیات دهد.

بازسازی ذخایر و حفظ ژنتیک آبزیان خزر
بازسازی ذخایر ماهیان استخوانی و رهاسازی بچه ماهیان پروژه حاکمیتی است که طی چند دهه به‌صورت تکلیفی در حال انجام است. همچنین کاهش ذخایر ماهیان دریای خزر منجر به آسیب به گستره فعالیت‌های صیادی می‌شود ضمن آن‌که گسترش فعالیت‌های صیادی بویژه غیرمجاز هم اثر منفی بر ذخایر ماهیان دارد و در واقع این شرایط یک سیکل و چرخه به هم پیوسته است که بشدت هر یک از اجزای آن از هم متأثر می‌شوند. در عین ضرورت مدیریت فعالیت‌های صیادی، آنچه مهم به نظر می‌رسد تکثیر و بازسازی ذخایر است که بخشی از آن به طور طبیعی با کاهش آلاینده‌ها و کاهش شن‌برداری رودخانه‌ها و صیدهای غیرمجاز در مصب‌ها و بالادست رودخانه‌ها انجام می‌شود اما بخشی دیگر توسط شیلات طی این سال‌ها انجام شده و می‌شود اما باید به گونه‌ای باشد که میزان اثرگذاری آن تقویت شود. افزایش جمعیت، صید غیرمجاز، برداشت‌های غیرمسئولانه، استفاده از ادوات صید غیرمجاز، آلودگی رودخانه‌ها، کاهش تراز آب دریای خزر، نابودی محل زندگی ماهیان رودکوچ و بسیاری از موارد دیگر از جمله عواملی است که برای کاهش ضریب بازماندگی بچه ماهی‌های رهاسازی شده و کاهش ماهیان استخوانی صید شده از دریای خزر عنوان می‌شود.

تاثیر آلودگی‌ها و خطرات در حیات ماهیان خزر
آبزیان خزر از وضعیت آلودگی‌ها متاثرند اما جز آلودگی‌ها، عوامل دیگری هم بر آن‌ها تاثیرات منفی گذاشته و جمعیت ماهی‌ها را با کاهش مواجه کرده است. بخشی از این عوامل به دلیل‌عدم مدیریت درست در بهره برداری از ماهی‌ها و بخشی دیگر به دلیل تفکر سدسازی است. فشار صید، بر هم خوردن تعادل جمعیتی، حضور گونه‌های مهاجم، تکثیر، آلودگی و کم آب شدن رودها و… ماهیان خزر را با تهدید جدی مواجه کرده است. دریای خزر که چهارمین پروتکل حفاظتی‌اش در آستانه تصویب در مجلس شورای اسلامی است با چند تهدید دست و پنجه نرم می‌کند. گسترش آلودگی ناشی از ورود مواد نفتی و فاضلاب و سموم کشاورزی، تغییرات اقلیمی، کاهش تراز آب و تهدیدات ویژه آبزیان و ماهی ها تنها بخشی از این خطرات است.
کارشناسان می‌گویند که عدم مدیریت مطلوب در پرورش مصنوعی ماهی ها، فشار صید، تفکر سد سازی، ورود گونه‌های غیربومی و… از جمله عواملی است که منجر به بروز مشکلات برای ماهی‌های خزر شده و جمعیت آن‌ها را تهدید مِی‌کند. از طرف دیگر از جمله مشکلاتی که ماهی‌های خزر را تهدید می‌کند، تکثیر مصنوعی است. در سال‌های اخیر شیلات اعلام کرده بیش از ۲۰۰ هزار تن ماهی در قفس، در دریای خزر پرورش خواهد داد. برای این میزان باید ۲۵۰ میلیون بچه ماهی قزل آلا در دریا ریخته شود. بازمانده غذای این ماهی‌ها و فضولات آن‌ها، به عنوان آلودگی به خزر وارد می‌شوند.
از طرف دیگر ساخت سدهای متعددی که ظرفیت مخازنشان از میزان آب ورودی به خزر بیشتر است هم موجب فشار بر رودخانهای منتهی به این دریاچه شده است. این رودها خشک و کم آب شده و درگیر آلودگی‌های سموم نیز هستند؛ این در حالیست که ۵ گونه خاویاری، آزاد، سفید، کپور دریای خزر، سیاه کولی، شاه کولی، نمونه‌های اصلی ماهیان اقتصادی این دریاچه هستند که برای تولید مثل به آب شیرین و تمیز و جریان دار رودخانه نیاز دارند. اگر شرایط به همین منوال پیش رود، با انقراض خاموش ماهیان اقتصادی و ارزشمند خزر مواجه خواهیم شد.