گروه اقتصاد بین الملل - توحید ورستان- درحالی‌که دولت ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا توجه خود را بر مهاجرت غیرقانونی، عرضه فنتانیل و مسائل امنیتی در مرز جنوبی با مکزیک متمرکز کرده است، روابط واشنگتن و مکزیکوسیتی به دلیل کمبود منابع آبی پیچیده‌تر می‌شود. چندین سال است که ایالت‌های جنوبی ایالات‌متحده و همچنین مناطق شمالی مکزیک با آب‌وهوای خشک مواجه بوده‌اند که بر سطح آب در بزرگ‌ترین رودخانه‌های منطقه، ریو گراند و کلرادو تأثیر می‌گذارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، در حال حاضر هیچ روند مثبتی وجود ندارد و مشکل به یک مشکل طولانی‌مدت تبدیل خواهد شد. رودخانه ریوگراند ۹۰درصد از منابع آب را برای تمام جنوب تگزاس و دره ریوگراند که بیش از ۷میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند، تامین می‌کند. براساس برآوردها، تغییرات آب‌وهوایی تا سال۲۰۵۰ جریان رودخانه را ۲۵درصد کاهش می‌دهد و منجربه کمبود آب و افزایش تنش بین تگزاس و مکزیک می‌شود.
طبق گزارش کمیسیون بین‌المللی مرز و آب ایالات‌متحده و مکزیک، در دهه گذشته، جریان آب از ریوگراند به ایالات‌متحده، ۳۳درصد و به مکزیک تا ۵۲درصد کاهش یافته است. همچنین رودخانه کلرادو منبع اصلی آب‌شیرین برای بیش از ۴۴میلیون نفر است. طبق گزارش وزارت کشور ایالات‌متحده، سطح آب رودخانه از تابستان۲۰۲۲ به‌تدریج کاهش یافته است. در پایان سال۲۰۲۴، ایالت‌های آریزونا و نوادا به ترتیب حدود ۱۸ و ۷درصد از حجم کل آب را از دست دادند، درحالی‌که مکزیک حدود ۵درصد از حجم آب را از دست داد. از‌همین‌رو، وضعیت نگران‌کننده است، زیرا اکثر مخازن در این منطقه در حال حاضر با سطح ذخیره آب کم‌سابقه‌ای روبه‌رو هستند. طبق گزارش IBWC، تا ۲۸فوریه‌۲۰۲۵ بزرگ‌ترین مخازن ریوگراند در مرز مکزیک و ایالات‌متحده، آمیستاد و فالکون، به ترتیب تنها ۲۱ و ۱۲درصد پر بودند.

اصل مشکل آبی بین مکزیک و ایالات‌متحده
منبع اصلی اختلاف بین مکزیکوسیتی و واشنگتن، معاهده آب برای «استفاده از آب‌های رودخانه‌های کلرادو و تی‌جوانا و ریوگراند» در سال۱۹۴۴ است. براساس مفاد این قرارداد، مکزیک موظف است سالانه حداقل ۴۳۱.۷۲میلیون مترمکعب آب از رودخانه ریوگراند را در طول پنج‌سال به ایالات‌متحده عرضه کند. ایالات‌متحده نیز باید ۱.۸۵میلیون مترمکعب آب را از رودخانه کلرادو به مکزیک منتقل کند. بااین‌حال، رعایت این تعهدات روز‌به‌روز کمتر می‌شود. به گفته IBWC، به دلیل خشکسالی شدید که حدود ۹۰درصد از خاک مکزیک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، این کشور نمی‌تواند آب کافی را به سدهای مرزی رها کند.
در سال ۲۰۲۰، مکزیک تحت فشار ایالات‌متحده، مجبور شد ۳۲۴.۷میلیون مترمکعب آب را به سمت ایالات‌متحده و به ضرر بخش کشاورزی خود هدایت کند. این امر منجربه اعتراضات گسترده کشاورزان مکزیکی در ایالت‌های شمالی شد. بااین‌حال، وضعیت کنونی با سال۲۰۲۰ متفاوت است. برای کل دوره چرخه پنج‌ساله فعلی که در ۲۵اکتبر۲۰۲۵ به پایان می‌رسد، مکزیک تنها ۵۱۴.۶میلیون مترمکعب آب را برای طرف آمریکایی تامین کرده که یکی از پایین‌ترین سطح تاریخی است. بنابراین، بدهی مکزیک به واشنگتن بیش از ۱.۲میلیارد مترمکعب آب است.با روند کنونی مکزیک تا سال آینده قادر به انتقال آب موردنیاز نخواهد بود. کشاورزان در ایالت‌های شمالی برای لغو یا مذاکره مجدد پیمان آب ناعادلانه با ایالات‌متحده فشار می‌آورند. مقامات ایالات‌متحده در حال اعمال فشار بر مکزیک برای اجرای مفاد این معاهده هستند. ایالات‌متحده آماده است تا توافق‌نامه را منحصراً به نفع خود بازنگری کند. بنابراین، آمریکایی‌ها پیشنهاد کردند پروتکل جداگانه‌ای معرفی کنند که به مکزیک اجازه می‌دهد دوسوم آب را به جنوب تگزاس تامین و بخش باقیمانده را به ایالت تامالیپاس مکزیک منتقل کند. واشنگتن در تلاش است تا با عمال فشار، همسایه جنوبی را وادار به دادن امتیاز کند.
مذاکرات بین مکزیکوسیتی و واشنگتن ۱۸ماه طول کشید، اما نتایج قابل‌توجهی به‌همراه نداشت. البته پس از انتخاب مجدد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، طرفین به توافق رسیدند. حل‌وفصل مسئله آب قبل از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید ایالات‌متحده برای مقامات مکزیکی بسیار مهم بود. در ۷نوامبر۲۰۲۴، مکزیک و ایالات‌متحده، صورت‌جلسه معاهده آب ۱۹۴۴ را امضا کردند که تا سال ۲۰۲۹ معتبر است. طبق قرارداد جدید، مکزیک آب را از رودخانه‌های موردنظر تحویل خواهد داد.
دلایل نارضایتی ایالت تگزاس
البته واشنگتن از قرارداد جدید بسیار خشنود است، زیرا عملاً به تمام شاخه‌های مکزیکی ریوگراند دسترسی پیدا کرده است. در مقابل، این امر تنها باعث افزایش نارضایتی کشاورزان محلی در آینده خواهد شد. در عین حال، مقامات ایالت تگزاس آمریکا خود را به‌عنوان متضررترین طرف از تاخیر در تامین آب معرفی می‌کنند و از کاخ سفید خواستار رویکرد رادیکال‌تری در روابط با مکزیک می‌شوند، زیرا معتقدند اصلاح معاهده آب اقدامی دیرهنگام است. خشکسالی در تگزاس از سال۲۰۲۲ به‌عنوان یک فاجعه طبیعی اعلام شده است. این ایالت سالانه بیش از ۷۰۵میلیون مترمکعب آب از دست داده و پیش‌بینی می‌شود جمعیت این ایالت تا سال۲۰۷۰ به میزان ۲۲میلیون نفر افزایش یابد که این امر باعث کاهش ۱۸درصدی آب خواهد شد. کمبود آب تأثیر منفی بر کشاورزی محلی دارد. کشاورزان مجبور به روی آوردن به محصولات مقاوم به خشکی، به‌ویژه سورگوم به جای ذرت هستند. در سال۲۰۲۴، صنعت شکر به‌طور کامل نابود شده و تولید پنبه، مرکبات و سبزیجات در خطر است.

راهکاری برای خروج وجود دارد؟
به باور کارشناسان، راه برون‌رفت از این وضعیت به‌طور کلی امکان‌پذیر است. بااین‌حال، در واقعیت‌های کنونی و با توجه به روی کار آمدن ترامپ، این امر بسیار بعید است. بنابراین، به‌روزرسانی بیشتر معاهده آب موجود به نفع واشنگتن با انعقاد یک «معامله» جدید، واقع‌بینانه‌تر به‌نظر می‌رسد، اما برای اجرای معاهده باید چندنکته در نظر گرفته شود: نخست، توافق آمریکا و مکزیک تغییرات آب‌وهوایی را در نظر نمی‌گیرد و نحوه برخورد طرفین با «خشکسالی شدید» را مشخص نمی‌کند. دوم، این معاهده مصرف آب از آب‌های زیرزمینی را تنظیم نمی‌کند و در عین حال تامین آب آن‌ها نیز مطرح نشده است. این آب‌های زیرزمینی هستند که تا حد زیادی رودخانه ریوگراند و رود کلرادو را در دوره‌های خشک حفظ می‌کنند.چنین برداشت بی‌رویه از آب در نهایت بر کل رودخانه‌ها تأثیر می‌گذارد. سوم، توافق‌نامه برنامه مشخصی برای تحویل آب پیش‌بینی نمی‌کند و منابع فقط در دوره‌های پنج‌ساله تنظیم می‌شوند. در واقع این تمهید امکان به تعویق انداختن هرچه بیشتر انتقال آب را فراهم می‌کند، به این امید که با توجه به میزان بارندگی مناسب، حجم آن افزایش یابد و بتوان کل چرخه پنج‌ساله را مثلا در یک سال تعطیل کرد. در حال حاضر هیچ روند مثبتی وجود ندارد و مشکل به یک مشکل طولانی‌مدت تبدیل خواهد شد. تمدید معاهده۱۹۴۴ مشکل را حل نمی‌کند، بلکه فقط اوضاع را تشدید می‌کند. به دلیل کمبود، مکزیک به سادگی قادر به تامین آب کافی برای طرف آمریکایی نخواهد بود. این احتمال وجود دارد که دولت ترامپ در این زمینه سیاست سخت‌تری را در پیش گیرد که تنها تناقضات بین آمریکا و مکزیک را بیشتر خواهد کرد.