جایگزینی واردات:
تجربه شکستخورده
حسین سلاحورزی- سیاست جایگزینی واردات، که با هدف کاهش وابستگی به محصولات خارجی و تقویت تولید داخلی اجرا میشود، در بسیاری از موارد به دلیل ناکارآمدی و نادیده گرفتن پیچیدگیهای اقتصادی، نتایج نامطلوبی به بار آورده است. این رویکرد، که اغلب با اعمال تعرفههای سنگین، یارانههای غیرهدفمند و محدودیتهای تجاری همراه است، نهتنها به خودکفایی پایدار منجر نمیشود، بلکه اقتصاد را در دام ناکارآمدی، فساد و انزوای جهانی گرفتار میکند.
یکی از تبعات اصلی این سیاست، کاهش رقابتپذیری صنایع داخلی است. وقتی تولیدکنندگان داخلی از رقابت با محصولات خارجی مصون میمانند، انگیزهای برای بهبود کیفیت، نوآوری یا کاهش هزینهها ندارند. برای مثال، در ایران دهههای گذشته، سیاست جایگزینی واردات در صنعت خودروسازی منجر به تولید خودروهایی با کیفیت پایین، مصرف سوخت بالا و قیمت غیررقابتی شد. این در حالی است که مصرفکنندگان مجبور به خرید این محصولات با هزینههای گزاف بودند، بدون آنکه گزینهای برای انتخاب داشته باشند.
تجربیات بینالمللی نیز نشاندهنده شکست این سیاست در بسیاری از موارد است. در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل و آرژانتین با اتخاذ این رویکرد، صنایع داخلی خود را تقویت کردند، اما در بلندمدت با تورم بالا، بدهی خارجی و کاهش بهرهوری مواجه شدند. این کشورها به دلیل تمرکز بر بازار داخلی و نادیده گرفتن صادرات، از جریان تجارت جهانی عقب ماندند و در نهایت مجبور به اصلاحات اقتصادی شدند. در مقابل، کشورهایی مانند کره جنوبی و سنگاپور با ادغام در اقتصاد جهانی و تقویت رقابتپذیری، توانستند رشد اقتصادی پایداری را تجربه کنند.
از دیگر اثرات نامطلوب این سیاست، ایجاد رانت و فساد است. یارانهها و حمایتهای دولتی اغلب به جای تقویت تولید، به جیب واسطهها و گروههای ذینفوذ سرازیر میشود. همچنین، انزوای تجاری ناشی از این سیاست، دسترسی به فناوریهای جدید و سرمایهگذاری خارجی را محدود میکند، که برای رشد اقتصادی بلندمدت ضروری است.
در نهایت، جایگزینی واردات بدون توجه به مزیتهای نسبی و رقابت جهانی، اقتصادی شکننده و غیرپویا ایجاد میکند. تجربه جهانی نشان میدهد که رشد پایدار از طریق ادغام در زنجیره تجارت جهانی، تقویت نوآوری و رقابت به دست میآید، نه از طریق انزوای خودخواسته و حمایتهای بیهدف. سیاستگذاران باید از این درسها بهره گیرند و به جای تکرار اشتباهات گذشته، راه را برای اقتصاد باز و پویا هموار کنند.
یکی از تبعات اصلی این سیاست، کاهش رقابتپذیری صنایع داخلی است. وقتی تولیدکنندگان داخلی از رقابت با محصولات خارجی مصون میمانند، انگیزهای برای بهبود کیفیت، نوآوری یا کاهش هزینهها ندارند. برای مثال، در ایران دهههای گذشته، سیاست جایگزینی واردات در صنعت خودروسازی منجر به تولید خودروهایی با کیفیت پایین، مصرف سوخت بالا و قیمت غیررقابتی شد. این در حالی است که مصرفکنندگان مجبور به خرید این محصولات با هزینههای گزاف بودند، بدون آنکه گزینهای برای انتخاب داشته باشند.
تجربیات بینالمللی نیز نشاندهنده شکست این سیاست در بسیاری از موارد است. در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل و آرژانتین با اتخاذ این رویکرد، صنایع داخلی خود را تقویت کردند، اما در بلندمدت با تورم بالا، بدهی خارجی و کاهش بهرهوری مواجه شدند. این کشورها به دلیل تمرکز بر بازار داخلی و نادیده گرفتن صادرات، از جریان تجارت جهانی عقب ماندند و در نهایت مجبور به اصلاحات اقتصادی شدند. در مقابل، کشورهایی مانند کره جنوبی و سنگاپور با ادغام در اقتصاد جهانی و تقویت رقابتپذیری، توانستند رشد اقتصادی پایداری را تجربه کنند.
از دیگر اثرات نامطلوب این سیاست، ایجاد رانت و فساد است. یارانهها و حمایتهای دولتی اغلب به جای تقویت تولید، به جیب واسطهها و گروههای ذینفوذ سرازیر میشود. همچنین، انزوای تجاری ناشی از این سیاست، دسترسی به فناوریهای جدید و سرمایهگذاری خارجی را محدود میکند، که برای رشد اقتصادی بلندمدت ضروری است.
در نهایت، جایگزینی واردات بدون توجه به مزیتهای نسبی و رقابت جهانی، اقتصادی شکننده و غیرپویا ایجاد میکند. تجربه جهانی نشان میدهد که رشد پایدار از طریق ادغام در زنجیره تجارت جهانی، تقویت نوآوری و رقابت به دست میآید، نه از طریق انزوای خودخواسته و حمایتهای بیهدف. سیاستگذاران باید از این درسها بهره گیرند و به جای تکرار اشتباهات گذشته، راه را برای اقتصاد باز و پویا هموار کنند.

ارسال دیدگاه
عناوین این صفحه
اخبار روز
-
طلای جهانی در آستانه ثبت افزایش هفتگی
-
سقوط آزاد قیمت دلار در راه است؟
-
راهاندازی قطارهای فوقالعاده در مسیرهای پُرتردد برای تاسوعا و عاشورا
-
اصلاح ۶۴ نقطه پرتصادف طی سه ماه نخست سال جاری در محورهای مواصلاتی کشور
-
فروش بلیت برای پروازهای ساعات شب جعلی و غیرمجاز است
-
اتمام عملیات بازسازی باند فرودگاه تبریز
-
نخستین پرواز خارجی پس از بازگشایی آسمان ایران در فرودگاه امام خمینی(ره) به زمین نشست
-
بهترین وضعیت خطوط ریلی اصفهان در ۴ سال اخیر
-
رهاسازی میلیونها بچهماهی در رودخانههای گیلان
-
طلای جهانی سر به زیر ماند
-
رشد حیرت انگیز آبزیپروری در جهان مبتنی بر غلبه گونههای غیر بومی همراه با ریسک پنهان
-
خطر بروز تصادف را در مسیرهای باریک افزایش داده
-
بیانیه انجمن مدیران روزنامه های غیر دولتی در تجلیل از وحدت ملی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه
-
عزم جدی دولت برای تقویت بنیه پلیس و جبران خسارات وارده از جنگ تحمیلی
-
نرخ دلار در روزهای آینده کاهشی است؟
-
حملونقل جادهای محور جابجایی زائران اربعین شد
-
برقراری پروازهای هما از مشهد به مقاصد زاهدان، چابهار، دبی، استانبول و بمبئی
-
حمله ناو آمریکایی به هواپیمای ایرانایر در سال ۶۷ نمونه بارز تروریسم دولتی است
-
تبدیل قزوین به هاب حملونقل منطقهای و ملی با سرمایهگذاری هدفمند در توسعه فرودگاه و تقویت خطوط
-
شهرداری تهران و استانداریها مسئول فرآیند احداث و مقاومسازی واحدهای مسکونی و تجاری آسیبدیده شدند