حسین سلاح‌ورزی- چندی پیش، در جریان دیدار عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای، نقل‌قولی از شِی منتشر شد که گفته بود: «تحریم‌ها به شما آموخت که چگونه یک ملت بسازید.» این جمله، هرچند شاید با نیت ستایش از استقامت ایران در برابر فشارهای خارجی بیان شده باشد، اما می‌تواند به گونه‌ای تفسیر شود که گویی ایران پیش از تحریم‌ها فاقد هویت ملی یا توان تشکیل یک ملت منسجم بوده است. چنین برداشتی، چه عمدی و چه غیرعمدی، با پیشینه تاریخی و تمدنی ایران سازگار نیست و انتظار می‌رفت وزیر امور خارجه با هوشمندی دیپلماتیک، پاسخی درخور به این سخن ارائه دهد که هم وزن روابط استراتژیک با چین را حفظ کند و هم جایگاه تاریخی ایران را به رخ بکشد.
ایران، با قدمتی چند هزار ساله، از دیرباز کانون تمدنی بوده که هویت ملی و ساختار سیاسی خود را بسیار پیش از ظهور دولت مدرن چین در ۱۹۴۹ میلادی تثبیت کرده بود. گئورگ هگل، فیلسوف برجسته آلمانی، در اوایل سده نوزدهم در کتاب «فلسفه تاریخ» خود، امپراتوری پارسی را به‌عنوان اولین امپراتوری تاریخی جهان ستود که توانست اقوام و فرهنگ‌های گوناگون را زیر چتر یک نظام سیاسی متحد آورد. هگل، ایران را نقطه عطفی در سیر تاریخ جهانی می‌دانست، جایی که روح تاریخ در قالب یک دولت سازمان‌یافته تجلی یافت. این دیدگاه، که حدود ۱۳۰ سال پیش از تأسیس جمهوری خلق چین نگاشته شده، گواهی است بر نقش پیشگام ایران در شکل‌گیری مفهوم ملت-دولت در تاریخ بشری.
در چنین بستری، وزیر امور خارجه می‌توانست با ظرافت دیپلماتیک و با استناد به این میراث تاریخی، به شی جین‌پینگ یادآوری کند که ملت‌سازی در ایران نه زاده تحریم‌های چند دهه اخیر، بلکه ریشه در قرن‌ها تجربه سیاسی و فرهنگی دارد. 

چنین پاسخی نه‌تنها غرور ملی ایران را به نمایش می‌گذاشت، بلکه در عین حفظ روابط دوستانه با چین، جایگاه تمدنی ایران را در گفت‌وگوی جهانی برجسته می‌کرد. فقدان این واکنش، فرصتی مغتنم را برای دفاع از هویت تاریخی ایران از کف داد و این پرسش را برمی‌انگیزد که آیا دیپلماسی کنونی ایران از عمق تاریخی لازم برای چنین موقعیت‌هایی برخوردار است؟
دیپلماسیِ کارآمد، آمیزه‌ای است از آگاهی تاریخی، غرور ملی سنجیده و چیره‌دستی در پاسخگویی. انتظار می‌رود وزیر امور خارجه در چنین لحظاتی، ضمن پاسداشت روابط راهبردی، از شأن تمدنی ایران دفاع کند و نگذارد سخنانی که حتی شائبه تحقیر در آن‌ها باشد، بی‌پاسخ بماند.