گروه نفت و انرژی - شرایط بحرانی کنونی در جهان و اقتصاد ایران و دربازار پیچیده  نفت اگرچه به نظر می‌آید در مجموع برای بازار انرژی ایران مفید است، ولی کارشناسان لازمه سودبردن از این فضا را دیپلماسی و سیاست قوی و چندجانبه می‌دانند. تحلیلگران می‌گویند ایران حالا باید تصمیم بگیرد تا چه اندازه منافعش را بر روابط با کشور‌های دوست ترجیح می‌دهد و حتی بعضی می‌گویند وقت آن رسیده که ایران از روسیه فاصله بگیرد. البته تاکنون و در بین اخبار رسمی، اثری از این فاصله‌گرفتن ایران از روسیه دیده نمی‌شود.
به گزارش اقتصادسرآمد، کهنه سرباز سازمان ک.‌گ‌.ب که از دو دهه پیش تا کنون بر روسیه حکمرانی می‌کند، بار دیگر جهان را سرگرم ماجراجویی جدیدی کرده است. این بار قرار است «جنگ و حمایت از استقلال دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین» ولادیمیر پوتین را به تیتر اصلی رسانه‌ها تبدیل ‌کند. با رشد قیمت نفت و بحران انرژی در اروپا به نظر می‌رسد پوتین سرخوش از درآمدهای دلاری، به دنبال هدف دیگری در این قاره است. اما باید دانست نفت گران چه میزان بر درآمد و غرور روسیه افزوده است؟ چرا که در صورت صادرات ۵ میلیون بشکه در روز توسط روسیه، افزایش قیمت به حدود ۱۰۰ دلار نسبت به نفت ۵۰ دلاری، افزایش درآمد روزانه ۵۰۰ میلیون دلار و سالانه ۱۸۰ میلیارد دلاری برای این کشور به همراه دارد.
این افزایش شدید درآمد نفتی با توجه به رشد درآمدهای مرتبط به صادرات گاز و مشتقات نفتی باعث می‌شود روسیه ثروت زیادی به دست بیاورد و درآمدهای چند صد میلیارد دلاری نصیب این کشور شود. تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۲۰ به عدد ۱.۴۸ تریلیون دلار رسیده است و رشد ۱۸۰ میلیارد دلاری درآمد این کشور تنها در بخش نفت می‌تواند روس‌ها را در موضع بسیار قوی‌تری قرار دهد. شاید همین پول زیاد سبب شده است پوتین بار دیگر قصد ماجراجویی جدیدی داشته باشد، ولی با وضع گسترده تحریم‌ها معلوم نیست این کشور چقدر بتواند از شرایط بازار انرژی همچنان بهره‌مند شود.
اوضاع اقتصادی روسیه خوب نیست
صالح علیرضایی کارشناس انرژی و اقتصادبین‌الملل در اینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: روسیه به رغم داشتن درآمدهای نفتی و گازی، وضعیت اقتصادی چندان مطلوبی ندارد. داده‌ٰهای بانک جهانی نشان می‌دهد افول روسیه از سال ۲۰۱۳ شروع شده و پوتین در قمار جبران بخشی از آن است. تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۱۳ میلادی ۲.۳ تریلیون دلار بود و در سال ۲۰۲۰ تنها به ۱.۴۸ تریلیون دلار رسید که از سقف خود حدود ۳۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
رقابت ایران و روسیه در بازار نفت
وی گفت: وضعیت متشنج روسیه وضعیت بازار نفت را کمی پیچیده کرده است. تنها کشوری که می‌تواند وضعیت نفت در جهان را در کوتاه‌مدت کنترل کند، ایران است. عرضه چند ده میلیون بشکه نفت موجود در کشتی‌های ایرانی در بازار جهانی نفت می‌تواند کمی التهابات را کاهش دهد. اکنون بهترین زمان برای امتیازگیری ایران از غرب است. در واقع غرب می‌تواند با احیای برجام ، نفت بیشتری در بازار عرضه کند و اهرم قدرت روسیه را لرزان کند.
ایران رقیب گازی روسیه خواهد شد؟
علیرضایی یادآور شد: تقریبا ۵۶ درصد تولید گاز دنیا در اختیار ۵ کشور است. براساس گزارش «بریتیش پترولیوم»، آمریکا در سال ۲۰۲۰ آمریکا با ۹۱۴.۶ میلیارد مترمکعب (۲۳.۷ درصد)، بزرگترین تولیدکننده گاز جهان بود. روسیه با تولید ۶۳۸.۵ میلیارد مترمکعب سهم ۱۶.۶ درصدی از تولید گاز جهان دارد. ایران با تولید ۲۵۰.۸ میلیارد مترمکعب سهم ۶.۵ درصدی از تولید گاز دنیا دارد. تولید ۱۹۴ میلیارد مترمکعبی چین و تولید ۱۷۱.۳ میلیارد مترمکعبی قطر را نیز به آمار بالا اضافه کنیم.
تاثیر برجام بر افزایش صادرات گاز
 توسط ایران
کارشناس حوزه انرژی می‌گوید: حدود ۱۰ درصد گاز جهان توسط دو کشور ایران و قطر تامین می‌شود و افزایش ریسک روسیه برای جهان می‌تواند فرصتی بزرگ پیش روی تهران و دوحه قرار دهد. افزایش سواپ گازی بین قطر و ایران و انتقال گاز این کشور از طریق ترکیه به اروپا باعث می‌شود روسیه برای اولین بار در چند دهه اخیر رقیب جدی در حوزه تامین انرژی این قاره برای خود ببیند. در واقع، ایران و قطر می‌توانند از طریق ترکیه چالشی بزرگ برای روسیه باشند و البته به درآمد سرشار دلاری نیز دست یابند.
او به اقتصاد سزآمد، افزود: اما ایران نیز می‌تواند با رهایی از تحریم‌های آمریکا در سمت مخالف روسیه قرار گیرد و با کمک قطر و از طریق ترکیه؛ به‌عنوان ارزانترین راه انتقال گاز به اروپا چالشی بزرگ برای روسیه باشند و آمادگی جهان را برای مقابله با روس‌ها افزایش دهد.
پوتین وارد میدانی شده که هرچند افزایش نرخ نفت و گاز در پی دارد، ولی با توجه به تحریم‌های گسترده‌ بلوک غرب علیه روسیه، باید دید که آیا اصلا روسیه امکان استفاده از پترودلارهای خود را خواهد داشت یا خیر؟! یا این افزایش قیمت بیشتر به نفع نفت شیل آمریکا و سایر رقبای نفتی روسیه تمام می‌شود که می‌کوشند خلا بازار رو پر کنند. احتمالا گره این پیچیدگی‌ تا سه ماه آتی باز می‌شود و اگر التهاب بازارها فروکاهد، بعید است غرب به ایران و روسیه امتیاز چندانی بدهد. از این رو، ایران فرصت چندانی برای امتیازگیری از غرب ندارد و باید ظرف سه ماه آتی گام‌های جدی خود را بردارد. وگرنه غرب موضع قوی‌تری خواهد گرفت و مذاکرات وین هرگز به وضعیت کنونی بازنخواهد گشت.