گروه بانک،  بیمه و بورس - طبق اعلام بانک مرکزی، نرخ بهره بین بانکی به ۲۱/۳۱ درصد رسید؛ به عبارت دیگر وقتی نرخ بهره بین بانکی افزایش می‌یابد؛ به این معناست که بانک‌ها دچار ریسک نقدینگی هستند. این یعنی اکثر بانک‌ها کسری نقدینگی دارند و قابلیت تامین از بازار را ندارند. اما تاثیر این مسئله بر اقتصاد کشور چیست؟ 
مریم وحیدیان -  ورود نرخ بهره بین بانکی به کانال ۲۱ درصدی در هفته گذشته و رشد ۰/۱۷ درصدی آن در این هفته، رکورد جدیدی در بازار پولی ایران به شمار می‌رود که از سال ۹۹ تاکنون بی‌سابقه بوده است.روز گذشته طبق اعلام بانک مرکزی، نرخ بهره بین بانکی در پایان چهارمین هفته تیر ۱۴۰۱ به ۲۱/۳۱ درصد رسید و به روند رکوردشکنی خود در دو ساله اخیر ادامه داد. این مسأله مباحثی را در خصوص اثر این سیاست پولی بر تورم و رکود در بنگاه‌های اقتصادی پیش کشیده است.
دولت افزایش نرخ بهره بین بانکی را عاملی برای مهار افزایش حجم پول می‌داند که این سیاست استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی را کنترل خواهد کرد و در نتیجه چاپ پول و افزایش نقدینگی کنترل خواهد شد. این درحالی است که نقدینگی در کشور ما نزدیک به ۵ هزار هزار میلیارد تومان است و این موضوع از عوامل تورمی در اقتصاد ایران دانسته شده است. با این حال برخی کارشناسان نسبت به ادعای دولت در آثار ضدتورمی این سیاست پولی نیز تشکیک وارد می‌کنند؛ چنانکه بهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس مسائل پولی و بانکی در گفتگو با رویداد۲۴ معتقد است «در شرایطی که نرخ بهره بین بانکی افزایش می‌یابد باید تورم کاهش پیدا کند، اما اگر افزایش یا کاهش در حد تاثیرگذاری نباشد، این مسأله تاثیر کمی در مهار تورم خواهد داشت.»
تزریق منابع به بخش واقعی اقتصاد
 مختل می‌شود؟
این کارشناس مسائل پولی و بانکی درباره علل نوسان‌های نرخ بهره بین بانکی در بازار پول می‌گوید: «بهره بانکی یک پایه و مبنا برای تعیین نرخ سود سپرده‌های بانکی و نرخ تسهیلات و به تبع آن نرخ اعتبارات است. بهره بین بانکی به چند دلیل در نوسان خواهد بود. اولاً وقتی که بانک‌ها در ریسک نقدینگی باشند. یعنی بین منابع و مصارف آن‌ها شکاف زیادی وجود داشته باشد. در نتیجه نرخ بهره بین بانکی افزایش زیادی پیدا می‌کند.»
او می‌گوید: «نرخ بهره بین بانکی به معنای داد و ستد پول بین بانک‎ها است که نیاز‌های کوتاه‌مدت بانک‌ها را تعیین می‌کند و در واقع برای تسویه حساب در اتاق اسناد بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. داد و ستد بین بانکی بلندمدت نیست. در واقع به صورت کوتاه‌مدت در یک هفته تا ده در بانک‌ها استفاده می‌شود.»
هاشمی می‌گوید: «وقتی نرخ بهره بین بانکی افزایش می‌یابد؛ به این معنا است که بانک‌ها دچار ریسک نقدینگی هستند. این یعنی اکثر بانک‌ها کسری نقدینگی دارند و قابلیت تامین از بازار را ندارند. مخصوصاً اگر دولت و بانک مرکزی نیز بر بانک‌ها اعمال کنترل کنند و بانک‌ها نتوانند نرخ سود بالاتری به سپرده‌گذاران پیشنهاد دهند تا منابعی از بانک‌های دیگر بیاورند. این مساله نشان‌دهنده شرایط خیلی بدی به جهت نرخ تورم و نقدینگی در بانک‌هاست. چراکه نشان می‌دهد بانک‌ها حاضر هستند تا این نرخ را برای تامین کسری نقدینگی بپردازند. از طرفی هم، چون پول زیاد بین بانکی وجود ندارد، نرخ آن نیز طبیعتاً افزایش می‌یابد.»
این کارشناس مسائل پولی و بانکی معتقد است؛ «اگر دولت بخواهد بازار پول را آزاد بگذارد، نرخ طبیعی بهره بین بانکی باید خیلی بیشتر از این رقم هم باشد. چون پول بین بانکی مزیت‌هایی دارد. یکی از مهم‌ترین مزایا این است که این پول سپرده قانونی ندارد. هرچقدر که بانک‌ها از سپرده‌گذار دریافت می‌کنند، حداقل ۱۰ درصد از آن را نمی‌توانند مصرف کنند، باید به صورت سپرده قانونی نزد بانک مرکزی تودیع کنند؛ ولی پول بین بانکی این تودیع ۱۰ درصدی را ندارد و کاملاً در اختیار بانک قرار می‌گیرد؛ بنابراین ۲۱ درصدی که سود پول بین بانکی دریافت می‌کنند، تقریباً معادل ۱۸ درصدی است که از سپرده‌گذار می‌گیرند. برای بانک‌ها در واقع نرخ تمام شده این پول خیلی بالا نیست.»
افزایش نرخ بهره بین بانکی تاثیر 
ضدتورمی دارد؟
هاشمی البته به یکی از مهمترین عامل اقتصادی در تاثیر تورمی افزایش نرخ بهره بین بانکی در این روز‌ها پرداخته و می‌گوید: «معضلی که ما در اقتصاد کشور داریم، تورم بالا است. با توجه به نرخ تورم چهل درصدی، نرخ پول ۲۰ درصدی همچنان نرخ ارزانی است و می‌توان گفت که در آن رانت وجود دارد. از این نظر به اعتقاد من تقاضا برای پول کاهش پیدا نمی‌کند. در واقع این افزایش نرخ بهره در این حد کم، تاثیرِ تعیین کننده‌ای در تقاضا ندارد که باعث کاهش تورم شود.»
این کارشناس مسائل پولی و بانکی خاطرنشان می‌کند: «این امر نشان دهنده این است که بانک‌ها بحران نقدینگی دارند؛ همه بانک‌ها دچار کمبود نقدینگی هستند. از آنطرف هم بانک مرکزی اجازه اضافه برداشت نمی‌دهد و لذا قیمت پول بین بانکی بالاتر رفته است. البته یادمان باشد که چون این نرخ از تورم جاری از بازار حقیقی کالا خیلی کمتر است و آثار ضدتورمی با این نرخ هنوز هم وجود ندارد.»
تاثیر افزایش نرخ بهره بین بانکی
 بر بازار سرمایه
بازار سرمایه در این روز‌ها دچار رکود شدید شده است و خبری از معاملات بزرگ و صف‌های تقاضا در آن نیست. برخی افزایش نرخ بهره بین بانکی را عامل تعمیق رکود در بازار سرمایه نیز می‌دانند. هاشمی در این باره نیز می‌گوید: «هرچقد نرخ سود بانکی افزایش یابد، بازار سرمایه دچار رکود بیشتری می‌شود. چون مردم به نرخ بازدهی پول فکر می‌کنند. اگر بانک که کم ریسک‌ترین و نقدشونده‌ترین سرمایه‌گذاری است، افزایش نرخ داشته باشد، میزان تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بورس کمتر می‌شود.»