به گزارش اقتصادسرآمد، «پدیده هوشمندسازی در فعالیت‌های بندری» از هر گونه و دسته‌ای که باشد از آن موارد مهمی است که مدیران حرفه‌ای فعال در این عرصه‌ها باید به آن توجه کنند. به این منظور برای کسب آگاهی بیشتر به سراغ یکی از شرکت‌های معتبر و خوشنام حوزه حمل و نقل رفتیم تا بیشتر درباره «هوشمندسازی» بدانیم:

شرکت اوستا هوشیار در یک نگاه
شرکت هوشمندسازی «اوستا هوشیار» در این نوشتار مبنای تحلیل و گفت‌وگوی صمیمانه رسانه دریایی و حمل و نقل«سرآمد» با مدیرعامل این شرکت شده است تا اطلاعات ارزشمندی به مخاطبان خود تقدیم داریم. این شرکت یک مجموعه فناور در حوزه مدیریت حمل‌ونقل چندوجهی و هوشمندسازی لجستیک است. فعالیت شرکت اوستا توسعه سامانه‌های‌its   و tos در قاب استانداردهای جهانی است که قادر است مدیریت هوشمند کالا و لجستیک را از مبدا تا o۲d با تمامی جزئیات جهت بهینه‌سازی و خودکارسازی تمامی فرایندهای بندری برای مشتریان خود فراهم کند. 
در همین رابطه با مهندس علی‌اصغر مهراد- بنیانگذار و مالک شرکت  «اوستا هوشیار» - به گفت‌وگو نشستیم تا بدانیم آیا هوشمندسازی یک انتخاب است یا یک ضرورت؟ آیا صاحبان کسب‌وکار دریایی، بندری، حمل‌ونقل و لجستیک، باید به سمت هوشمندسازی بروند یا می‌توان از آن گذشت؟ به‌طور کلی، هوشمندسازی چیست، چه ضرورتی دارد و آینده ما را به کجا می‌برد؟

ضرورت هوشمندسازی چیست؟
می‌دانیم که هوشمندسازی پدیده‌ای است که به جای انسان می‌نشیند و دقیق‌تر و کم‌هزینه‌تر از انسان، تحلیل می‌کند، پیش‌بینی می‌کند، تصمیم می‌گیرد و دستور اجرا به ربات‌ها صادر می‌کند تا در کم‌ترین زمان، با کم‌ترین هزینه ممکن یک فعالیت شروع و به انجام برسد. این فناوری روز دنیاست، اما آیا حوزه دریایی و بندری و حمل‌ونقل ما هم به این پدیده نیاز دارد؟
«مهراد» در این‌ باره می‌گوید: صنعت بندری در سطح جهانی به سمت دیجیتالی‌شدن کامل، استفاده گسترده از اینترنت ‌اشیاء، تحلیل‌های هوشمند‌(digital twin) تجهیزات خودکار و زیرساخت‌های ارتباطی پرسرعت حرکت می‌کند. آینده بنادر، «دیجیتال، هوشمند و سبز» است؛ یعنی بندری که در آن تبادل داده بدون توقف، پایش لحظه‌ای تجهیزات، مدیریت انرژی و پیش‌بینی هوشمندانه عملیات، جایگزین روش‌های سنتی خواهد شد. 
این پدیده، ضرورتی غیرقابل‌انکار برای تمامی فعالان دریایی و حمل‌ونقلی کشور است؛ هم از نظر مدیریت و هم از نظر کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت و کارایی شرکت‌هاست نه‌فقط در ایران، بلکه در تمامی جهان. بنابراین، همراه‌شدن با تکنولوژی روز، یک ضرورت است نه یک انتخاب. به‌ویژه در فعالیت‌های دریایی که تا حدود ۸۰درصد براساس قوانین جهانی صورت می‌گیرد و نمی‌توان با استناد به قوانین داخلی، مسائل را بررسی کرد. هوشمندسازی یک پدیده نوین جهانی بوده و فعالیت‌های جهانی را در قاب خود قرار داده است و نمی‌توان از آن دوری کرد. 

از بنادر نسل سوم ایران تا بنادر نسل پنجم جهان
می‌دانیم که بنادر ایران، اغلب در سطوح ۲ یا ۳ هستند و از نظر مدیریت، تجهیزات و کارایی از بنادر پیشرفته، عقب مانده‌اند. استفاده از تکنولوژی‌های روز که مورد نظر قوانین جهانی نیز هست، لازمه ارتقای سطح بنادر ایران است. در این باره این سوال مطرح است که ایران برای رسیدن به بنادر نسل جدید به چه چیزهایی نیاز دارد و چه فرایندی را باید طی کند؟
مدیرعامل«اوستا هوشیار» در این باره می‌گوید: «ایران ظرفیت بالایی در حمل‌ونقل منطقه‌ای دارد؛ اما باید با بنادر نسل جدید جوابگوی نیاز منطقه باشد؛ در غیر این صورت، سایر بنادر و کریدورها، جایگزین آن خواهند شد. رسیدن به بنادر نسل جدید مستلزم گذر از چند مرحله است:
اول: دیجیتال‌سازی یکپارچه فرایندها از ورود کشتی تا تحویل کالا
دوم: استانداردسازی تبادل داده میان گمرک، اپراتورها، شرکت‌های حمل‌ونقل و پایانه‌ها
سوم: تجهیز بنادر به زیرساخت‌های IOT  برای پایش محموله و تجهیزات
چهارم: اتصال پرسرعت و پایدار ۵G و فیبرنوری برای انتقال سریع و لحظه‌ای داده‌ها
پنجم: ایجاد مراکز داده محلی و تقویت امنیت سایبری
ششم: آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی در کنار سرمایه‌گذاری بر فناوری.

کشتی‌ها و هوشمندسازی 
«سرآمد»: می‌دانیم که کشتی‌ها عامل اصلی حمل‌ونقل هستند و بدون وجود آن‌ها، عملا کشورها در فقر و محدودیت اقتصادی قرار می‌گیرند. این عنصر حیاتی برای اقتصاد ایران و جهان در عصر هوشمندسازی چه وضعیتی دارد؟ 
«مهراد» در این باره می‌گوید: « کشتی‌ها اغلب براساس قوانین جهانی مدیریت می‌شوند. با روند رو به رشد هوشمندسازی در دنیای کنونی ممکن است در آینده نزدیک، کشتی‌هایی که از تکنولوژی روز بهره‌مند نیستند را به همه یا برخی بندرها راه ندهند. هرچه به سمت قوانین جهانی پیش برویم، ضرورت هوشمندسازی بیشتر می‌شود. این است که مالکان کشتی‌ها باید به‌طور جدی به موضوع هوشمندسازی توجه کنند. اگر برای کسی در این باره ابهامی هست یا می‌خواهد بداند که چگونه باید در مسیر هوشمندسازی قرار گیرد، می‌تواند از خدمات مشاوره‌ای رایگان شرکت اوستا استفاده کند.»

داده‌ها، مهم‌ترین چالش هوشمندسازی ایران
«سرآمد»: می‌دانیم که هوشمندسازی و استفاده از هوش مصنوعی متکی است بر داده‌های کامل و دقیق، اما به نظر نمی‌رسد این داده‌ها در بنادر و حتی در کشتی‌های ما وجود داشته باشد. با این چالش چه باید کرد؟ داده‌های بنیادین اگر دقیق و صحیح نباشد، هوشمندسازی کارایی نخواهد داشت. از این چالش چگونه می‌توان گذر کرد؟«مهراد» بر این باور است که: «به‌طور کلی داده‌ها اولیه برای شروع کار هوشمندسازی وجود دارد؛ اما باید در دو اقدام مهم، این چالش را پشت‌سر گذاشت: یکی آنکه صاحبان کسب‌وکار در حوزه دریا- چه کشتی باشد، چه فعالیت‌های بندری و...- به پدیده هوشمندسازی خیلی توجه کنند و برای استفاده از آن جدی باشند و مجموعه خود را در مسیر تکمیل داده‌ها قرار دهند و دیگر اینکه شرکت‌ها - مانند شرکت هوشمندسازی اوستا- تدابیر و ابزارهای لازم برای دستیابی و تولید داده‌ها را فراهم کند تا مشاوری کامل و دقیق برای صاحبان کسب‌وکار باشد. با این دو حرکت می‌توان چالش کمبود و نقص داده‌ها را جبران کرد.»«مهراد» تاکید می‌کند: «نباید در جریان هوشمندسازی تعلل کرد؛ زیرا سرعت این فناوری فرصت تعلل به کسی در سطح جهان نمی‌دهد که بخواهد به ما بدهد. بنابراین، با هر مقدار داده و امکانات باید شروع کرد و کار را در فرایند زمانی مناسب به پایان رساند. هرچه هست، تعلل در همراهی با این پدیده جهانی نه ممکن است و نه عاقلانه.»

زیرساخت هوشمندسازی در ایران
«سرآمد»: چالش دیگری که به نظر می‌رسد بسیار جدی است، این است که در ایران، دوگانگی آزاردهنده در مسیر پیشرفت- به‌ویژه در بخش هوشمندسازی- وجود دارد. یکی از این دوگانگی، دولت است و آن دیگر بخش خصوصی که معمولا نه‌تنها در کنار هم نیستند، بلکه در بسیاری موارد در مقابل هم قرار می‌گیرند. در این مسیر همواره دولت به‌عنوان سرعت‌گیر خطرناکی عمل می‌کند و مانند بند، به دست و پای بخش خصوصی می‌پیچید. در مسیر هوشمندسازی وقتی سخن از زیرساخت‌ها به میان می‌آید، بخش مهمی از زیرساخت‌ها در اختیار دولت است که هنوز انجام نداده، در این وضعیت بخش خصوصی چه باید کند؟  آیا باید وارد فضای هوشمندسازی شود؟
مدیرعامل«اوستا هوشیار» بر این باور است: «بخش خصوصی ایران تا حد قابل‌قبولی توانا و پویاست. در زمینه هوشمندسازی بسیار مشتاق و پیشرو است، زیرا مدیران بخش خصوصی آگاه به مسائل و دانا به رقابت‌های جهانی هستند و در عین حال، مشتاق دقت بیشتر، کاهش خطرها و هزینه‌ها هستند؛ به همین خاطر از ابزارهای نوظهور به سرعت استفاده می‌کنند. توانایی و دانایی بخش خصوصی قادر است این مسئله را حل کند به شرطی آنکه دولت حمایت کند. یک حمایت معنوی با حذف یا کاهش بسیاری از قوانین و بوروکراسی‌های غیرضروری و دیگر در حمایت مادی و تامین برخی زیرساخت‌های خاص مانند فیبرنوری، اما به‌طور کلی، حمایت از بخش خصوصی و واگذاری حل مسئله به بخش خصوصی، اصلی و اساسی‌تر است.»

بلاتکلیفی بخش خصوصی
«سرآمد»: دانستیم که بخش خصوصی مشتاق است با تکنولوژی روز همراه شود و از آن برای بهبود کسب‌وکار خود استفاده کند. یکی از این فناوری‌های نوین، هوشمندسازی است که نیاز به زیرساخت‌های خاصی دارد. برای مثال، هوش مصنوعی علاوه بر داده‌ها از اینترنت پرسرعت باید استفاده کند و این در حالی است که این اینترنت پرسرعت که در انحصار دولت است، بنابراین، یک مالک کشتی از خود می‌پرسد: من هزینه زیادی متحمل شوم، کشتی را هوشمند کنم اما به‌دلیل نبود زیرساخت لازم در بنادر ایران، نمی‌توانم از آن استفاده کنم. پس چرا هزینه کنم؟
این نکته مهمی است که «مهراد» درباره آن می‌گوید: «این نگرش درست است، اما باید دانست که کشتی‌ها فقط در بنادر ایران کار نمی‌کنند و اغلب در بین کشورها در حرکت هستند. ممکن است بنادر ایران الان آماده نباشند، اما بنادر دیگر در سطح جهان آماده‌اند. یک مالک کشتی علاوه بر سوال بالا باید از خود بپرسد که کشتی او به کدام کشورها سفر می‌کند؟ اگر کشتیرانی صرفا داخلی باشد، حق با اوست، اما اگر کشتیرانی او در سطح بین‌الملل باشد، حق با او نیست و مجبور است به سمت هوشمندسازی پیش برود.» 
بااین‌حال، این نگاه و سوال درست، باید مدنظر بخش دولتی قرار گیرد و خود را به‌روز کنند. برای مثال، معنا ندارد که در بنادر کشور، زیرساخت‌های اولیه نباشد یا کمبود داشته باشد.

نتیجه هم‌اندیشی «سرآمد» با مدیرعامل«اوستا هوشیار»
 اولین سخن به اینجا ختم نمی‌شود و ما در شمارگان آتی «سرآمددریا» مباحث را دنبال خواهیم کرد، اما به‌عنوان یک نتیجه‌گیری ساده و صریح از این گفت‌وگو چند نکته باید متذکر شد. 
نخست آنکه راه هوشمندسازی یک مسیر تنگ و باریک و یکطرفه و اجباری است. راهی است که همه در سطح جهان باید و باید بروند و هیچ چاره‌ای جز حرکت کردن باقی نمی‌ماند. چه بسا در آینده نزدیک، بسیاری از بنادر از ورود کشتی‌هایی که مجهز به سامانه هوشمند نباشند جلوگیری کند و نیز بسیار از کشتی‌ها وارد بندری که زیرساخت لازم را ندارد، نشوند. این چالش بزرگی است که پیش روست. 
دیگر آنکه، در طی این مسیر تنگ و یکطرفه و اجباری، در ایران بخش دولتی و بخش خصوصی مجبورند دوشادوش هم حرکت کنند که بنا به دلایلی که می‌دانیم، کاری سخت و سنگین است، اما این نمی‌تواند برای بخش خصوصی بهانه‌ای شود که حرکت نکند، زیرا تعلل و دست‌دست کردن فقط اقتصاد و کسب‌وکار آن‌ها را از بین می‌برد. 
فناوری نوین، تغییرات بزرگ ایجاد می‌کند. یک روزی بود که استفاده از تلفن همراه، امری تجملی و حتی مضحک بود. این را به‌خوبی به یاد داریم. اما امروز طوری شده است که بدون تلفن همراه نمی‌شود کار و حتی زندگی کرد. این معنای اجبار فناوری‌های نوین است. همین اتفاق به شکل دیگر در پهنه دریا و کشتی و بندر در حال رخ دادن است و هرکس جا بماند، به فنا می‌رود.