به گزارش اقتصاد سرآمد، دولت ژاپن، یک آمریکایی به نام «دمینگ» را استخدام کرد و وی با طراحی یک مدل ساده، با نام اختصاری PDCA تولید در ژاپن را در یک حلقه معین قرار داد و مدیریت حرفه‌ای و دقیق را با سخت‌کوشی ژاپنی‌ها ترکیب کرد. دولت ژاپن به‌طور جدی از حلقه «دمینگ» حمایت و پشتیبانی کرد و نتیجه آن شد که امروزه شاهد آن هستیم؛ همان خودروهای ژاپنی‌ای که در اتوبان‌های بزرگ آمریکا کم آوردند و از کار افتادند، امروز بخش مهمی از بازار جهانی را- به‌خصوص در خودروهای نظامی- به تسخیر خود درآورده‌اند. این کشور در صنایع الکترونیک در اوج قرار گرفت و جنس ژاپنی به‌عنوان جنس برتر شناخته شد و همچنان آرم و نماد جنس برتر است. 

مدل در کشورهای جهان
موفقیت ژاپنی و تجارب دیگر کشورهای مطرح، باعث افزایش روند مدل‌سازی و استانداردپردازی شد. کشورها برای تهیه یک مدل و شاخص‌ها و معیارهای دقیق دست به‌کار شدند و انواع استانداردها خلق شد. در مسیر افزایش کیفیت ژاپنی، ایزوها پدید آمدند و در مسیر بهبود کیفیت در اروپا، ‌«ای.‌اف.‌کیو.‌ام» خلق شد. مدل اروپایی همراه با ایزوها جهانی شدند و اکنون اغلب کشورها از آن برای صنایع خود استفاده می‌کنند. 

رمز موفقیت مدل‌های کیفیت
مدل‌های کیفیت که در قالب جوایز و مدل‌های سرآمدی مطرح شد، از سه‌جهت در تغییر رویه‌ها موفق شد:
اول: ایجاد رقابت همسان بین شرکت‌های تولیدی 
دوم: امکان آموزش و بهینه‌سازی در فرایند مدیریت و تولید
سوم: جوایز هم در قالب مادی و هم به‌عنوان نماد برتری که همواره نماد برتری برای شرکت‌ها بسیار اهمیت بیشتری داشته و دارد. 
شرکت‌هایی که گواهی کیفیت می‌گرفتند، علاوه بر دریافت جایزه مادی، اعتبار بزرگی کسب می‌کردند. مدیران‌عامل با افتخار گواهی کسب‌شده را قاب می‌کردند -و می‌کنند- و در دفتر کار خود قرار می‌دادند و آن را به رخ رقبا می‌کشیدند و به‌عنوان یک اعتبار اطمینان‌بخش به مشتریان نشان می‌دادند. این رسم همچنان ادامه دارد و در کشورهای پیشرفته به‌خوبی در حال اجراست.

مدل و جایزه در ایران
در کشور ایران، در دهه‌۸۰، بحث مدل‌ها و ایزوها و جوایز کیفیت داغ شد. ایزوها در تبلیغات تلویزیونی به‌عنوان نماد کیفیت به مردم فروخته می‌شدند، در حالی‌که بخش مهمی از آن ایزوها اصلا ربطی به کیفیت محصول نداشت و در حوزه مدیریت قرار می‌گرفت؛ مانند ایزو ۲۰۰۲ و... اما عدم‌آگاهی در سطح جامعه باعث شده بود که مردم به‌عنوان خریداران نهایی، ایزوهای حوزه مدیریت را به‌عنوان کیفیت نهایی محصول قلمداد کنند. به هر روی، استفاده از ایزوها برای تبلیغات- به‌ویژه تبلیغ برای فروش بخاری- اوج داشت و نشان می‌داد که نگاه به کیفیت اهمیت دارد. وزارت صمت، مدل اروپایی‌ «ای‌.اف.کیو.ام» را به‌عنوان مدل معتبر برای صنایع معرفی کرد و شرکت‌هایی که این مدل را همراه با ایزوها آموزش می‌دادند و ارزیابی می‌کردند، رو به افزونی نهاد و همچنان فعال هستند، اما التهاب دوران اولیه کمرنگ شده است. 

جایزه ملی در دریا
تا پیش از این، یک مدل مبتنی بر جایزه مدیریت و کیفیت برای صنایع دریایی شنیده نشده بود. هرچند که مدل تاییدشده وزارت صمت برای عموم صنایع کاربست دارد و به‌طور طبیعی صنایع مرتبط با دریا هم می‌توانسته و می‌توانند از آن استفاده کنند، اما همواره تفاوت‌هایی می‌تواند وجود داشته باشد و نیازهایی از حیث فرایند تولید یا سبک مدیریت و... می‌تواند باشد که یک مدل اختصاصی را طلب کند. در کشورهای پیشرفته، معمولا چنین است و مدل‌های متعددی برای رصد و ارزیابی صنایع وجود دارد. 
با همه اینها، می‌توان گفت هرچند یک مدل جهانی مانند «‌ای.اف.کیو.ام» را می‌توان برای صنایع دریایی هم استفاده کرد، اما یک نکته مهم وجود دارد که ضرورت جایزه و مدل داخلی را مورد تاکید قرار می‌دهد و آن اعتباری است که یک کشور به توانایی داخلی خود می‌دهد. این اعتبار و باور «ما می‌توانیم» با استفاده از مدل‌های عاریه‌ای به‌دست نمی‌آید. این است که خلق یک جایزه ملی در حوزه دریا- هرچند کامل نباشد- بسیار ارزشمند است. 

مدل EFQM
نیازهای جوامع، آن‌ها را به سمت تولید مدل‌های نوین سوق می‌دهد. در اواخر دهه‌هشتاد با توجه به گسترش فعالیت‌های فرهنگی در ایران و نبود یک مدل که بتواند فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی را مورد رصد و ارزیابی قرار دهد، یک مدل کنترل کیفیت برای برنامه‌های فرهنگی به وسیله نگارنده این سطور طراحی شد و برای اولین بار در سطح جهان در نمایشگاه دهم قرآن ایران مورد استفاده قرار گرفت و آزمایش بسیار موفقی را پشت‌سر گذاشت. 
این تجربه نشان داد که طراحی برای نیازهای داخلی نه‌تنها ممکن است، بلکه ضروری است؛ زیرا اولا هیچ مدلی در سطح جهانی برای چنین فعالیت‌هایی وجود نداشت و در ثانی، کم‌وکیف و روش فرهنگی هیچ کشوری با کشور دیگر قابل‌مقایسه نیست که بتوان برای آن یک مدل عمومی و جهانی در نظر گرفت. 

مدل و جایزه دریایی ایران
از جمیع جهات، اقدام به طراحی و اجرای جایزه ملی برای صنایع و فعالیت‌های دریایی ایران بسیار ارزشمند است. اولین تقدیر باید از صاحب این ایده بشود. کسی که این ایده را خلق کرده است، بی‌گمان هم به نیازها و اعتبار داخلی آگاهی دارد و هم به سازوکار مدل‌ها و جوایز ملی. اصل کار بسیار زیباست و خوب بود که مسئولان امر در نشست خبری حسابی به آن می‌پرداختند و ابعاد آن را روشن و جایزه را به‌خوبی معرفی می‌کردند. این بحث از دیدگاه ما چنان اهمیت دارد که لازم است حداقل یک نشست اختصاصی برای آن برگزار شده و مبحث را از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار دهند. روزنامه اقتصاد سرآمد مشتاق برگزاری این نشست است و اگر همراهی مسئولان و طراحان این جایزه باشد، در یک نشست اختصاصی آن را بررسی و معرفی دقیق‌تر خواهد کرد. 

تفاوت مدل با بازرسی‌های مرسوم
نکته پایانی این نوشتار به تفاوت ماهیتی مدل‌ها و جوایز ملی با بازرسی‌های مرسوم و سنتی توجه دارد تا فرق مهم این دو را به‌طور ویژه به مدیران‌عامل و صاحبان کسب‌و‌کار دریایی یادآوری کند. در بازرسی‌های مرسوم و معمول، دو اقدام اشتباه صورت می‌گیرد؛ یکی آنکه سرزده انجام می‌شود و تلاش آن برای مچ‌گیری است و دیگر آنکه به‌دنبال معایب و اشکالات برای توبیخ و جریمه می‌شود و در نهایت هم مسئله و مشکل را به همان حال که بوده رها می‌کند. 
مدل‌های مدیریت کیفیت، مدل‌های سرآمدی و جوایز ملی، ابتدا استانداردها را اعلام و آموزش می‌دهند، سپس با هماهنگی کامل مدیران و صاحبان کسب‌وکار وارد بررسی می‌شوند. بعد از این، نقاط قوت و ضعف را فهرست می‌کنند و برای تقویت نقاط‌قوت و رفع ضعف‌ها نسخه مدیریتی و حرفه‌ای داده و سپس فرصت کافی برای رفع معایب را می‌دهند و دوباره ارزیابی می‌کنند. این چرخه همواره ادامه دارد تا به مرور زمان با ارائه مشاوره‌های دقیق و مدیریتی به مدیران، فعالیت آن‌ها را به سوی کیفیت برتر هدایت کند. 
البته آنچه گفته شد، بیشتر توقعات و برداشت‌های ما از جایزه ملی بهره‌وری بایندر است که برای حوزه دریا طراحی و معرفی شده است. در واقع هنوز نمی‌دانیم که آیا مطابق با روش‌های علمی و جهانی طراحی شده است و ارزیابی و تقدیم آن جایزه در فرایند علمی صورت می‌گیرد یا یک برنامه تشریفاتی است. در حقیقت ما براساس آنچه که در ایده‌آل مدل‌ها و جوایز کیفیت وجود دارد، به قضیه نگاه کردیم. باید منتظر ماند و توضیحات دقیق مسئولان این جایزه را شنید و با آگاهی بیشتر درباره آن نوشت. اما این نوشتارهای روزنامه اقتصاد سرآمد فقط در دو نکته خلاصه می‌شود: اول آنکه این اقدام ارزشمندی است و دیگر آنکه توقع می‌رود جدی و قوی اعمال و تقدیم شود تا اعتبار بیاورد نه تعارف.