گروه صمت - تحلیل کارشناسان مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی در شامخ مهرماه، تا قدری هشدارآمیز بوده و حاکی از این است که در این ماه، باز هم رکورد بالاترین و پایین‌ترین شامخ به صنایع فلزی و پوشاک و چرم رسیده است.گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از رسیدن شامخ مهرماه به 50.19 واحد (مرز رونق و رکود) حکایت داشت. اتفاقی که ازنظر فعالان اقتصادی، کاهش فروش در اثر افت قدرت خرید متقاضیان، ناآرامی‌ها و قطعی اینترنت جزو عامل اصلی آن بود.به گزارش اقتصادسرآمد، در مهرماه 1401 محیط کسب‌وکار تحت تأثیر دو عامل مؤثر قرار داشته است. موضوع نخست تشدید روند رو به افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و افزایش فاصله نرخ بازار آزاد با نرخ نیمایی بود و مسئله دوم ناآرامی‌های اجتماعی و کندی اینترنت که بخش خدمات و کسب‌وکارهای کوچک و خانگی را تخت تأثیر قرار داد.
مقایسه شامخ صنایع مختلف در مهرماه
در پیمایش مهرماه شامخ، در میان صنایع مورد بررسی صنایع فلزی بیشترین عدد را به خود اختصاص داده است (60.9). در شامخ شهریورماه نیز بیشترین عدد متعلق به این گروه بود. (59.4) شامخ مهرماه گروه صنایع فلزی نسبت به ماه گذشته افزایش نشان می‌دهد که به معنی تداوم رشد فعالیت‌های این صنعت طی سه ماه گذشته است.پس از صنایع فلزی، شامخ گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته (56.8) و گروه فرآورده‌های نفت و گاز (56) در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در بررسی شامخ گروه فرآورده‌های نفت و گاز یک افزایش 9 واحدی نسبت به شهریورماه مشاهده می‌شود که به معنای این است که به دنبال افت اندک فعالیت‌ها در شهریورماه در مهرماه یک افزایش قابل‌توجه در کسب‌وکار این گروه گزارش شده است.شامخ به دست آمده برای گروه‌های ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی (53) و لاستیک و پلاستیک (52.5) حاکی از بهبود جزئی در مهرماه نسبت به ماه قبل است. گروه چوب، کاغذ و مبلمان نیز با عدد (54.8) نسبت به ماه گذشته (43) افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است. شامخ صنایع پوشاک و چرم (41.6)، مانند ماه گذشته کمترین میزان در میان صنایع مختلف را به خود اختصاص داده است که نشان از افت قابل‌ملاحظه در فعالیت اقتصادی این گروه‌ها دارد. مدیران خرید گروه شیمیایی نیز افت اندک در فعالیت‌های خود را گزارش کرده‌اند. (46.7) عدد شامخ گروه صنایع غذایی نیز حاکی از عدم‌تغییر وضعیت این گروه نسبت به ماه گذشته است (49.9).
تحلیل گروه صنایع فلزی در مهرماه
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد در مهرماه 1401 بالاترین عدد شامخ به دست آمده مربوط به گروه صنایع فلزی بوده است. (60.9). این گروه در شهریورماه نیز در بین صنایع مورد بررسی پیشگام بوده است. مقدار تولید محصولات بهبود قابل‌ملاحظه‌ای داشته است (66.7) و میزان سفارشات جدید نیز با ثبت عدد 57.3 حاکی از رشد قابل‌ملاحظه سفارشات ثبت شده در مهرماه نسبت به شهریورماه است. سرعت انجام و تحویل سفارشات نیز افزایش یافته (63.5) و موجودی مواد اولیه نیز رشد داشته است. (56.3). میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی کار هم افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد (59.4).
به‌منظور بررسی دلایل این رشد قابل‌توجه در صنایع فلزی باید وضعیت این صنعت را در بازارهای داخلی و صادراتی مورد بررسی قرار داد. در بازارهای خارجی گزارش شاخص‌های تولیدی و خدمات در چین، با یک غافلگیری برای بازارها همراه بود و شاخص مدیران خرید بخش تولید چین در ماه اکتبر با 0.9 واحد کاهش از 50.1 به 49.2 افت کرد تا دوباره در دامنهٔ رکودی قرار بگیرد. شکسته شدن این سطح مهم موجب افزایش فشار بر قیمت کامودیتی‌ها خواهد شد.علاوه بر این، شاخص مدیران خرید بخش غیرتولیدی چین هم با یک افت غیرمنتظره از 50.6 به 48.7 سقوط کرد تا علامت دیگری از در خطر بودن قدرت تقاضا در بازار دومین اقتصاد بزرگ جهان را مخابره نماید. ادامه کاهش تقاضای جهانی تحت تأثیر تورم فزاینده و دست‌به‌گریبان بودن دولت چین با ادامه همه‌گیری کرونا از مهم‌ترین دلایل افت فعالیت‌های اقتصادی چین محسوب می‌شود.
انتظار می‌رود طی ماه آینده شاهد معاملات محتاطانهٔ فلزات باشیم. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود بازارهای اروپا هم تحت تأثیر داده‌های پیش‌بینی چین با کاهش همراه شوند. بانک مرکزی اروپا نیز اخیراً نرخ بهره را بار دیگر افزایش داد تا این نرخ با رسیدن به 2 درصد در بالاترین رکورد بیست سال اخیر قرار بگیرد.از سوی دیگر گزارش عملکرد برخی شرکت‌های فولادی نشان می‌دهد این شرکت‌ها موفق به فروش صادراتی در نرخ‌های مناسب‌تر نسبت به ماه‌های گذشته شده‌اند. افزایش فروش برخی محصولات فلزی (مانند بیلت) در ترکیه و اقبال بیشتر به محصولات فلزی ایرانی در این کشور نیز در گزارش‌های مهرماه مورد توجه قرار گرفته است.
در بازارهای داخلی با توجه به جایگاه محصولات فلزی از جمله فولاد در صنایع دیگر و همچنین روند افزایشی نرخ ارز برخی از صنایع را بر آن داشته تا خرید مواد اولیه خود جلوتر انداخته و زودتر و با قیمت کمتر مبادرت به خریداری مواد اولیه نمایند. آمار میزان رقابت در بورس کالای ایران طی مهرماه نیز مؤید این موضوع است. طی این مدت در بورس کالای ایران شاهد بیش از 400 درصد رقابت در برخی محصولات بوده‌ایم.
با توجه به روند رو به بهبود کسب‌وکارها در گروه صنایع فلزی به نظر می‌رسد فعالان این حوزه بیشتر متأثر از بازارهای داخلی بوده و انتظارات تورمی فزاینده و تقاضای رو به رشد داخلی هستند و از رشد نرخ ارز که موجب بهبود رقابت‌پذیری قیمتی محصولات فلزی در بازارهای نه‌چندان رو به رشد خارجی شده است بهره‌مند شده‌اند.
تحلیل شامخ صنعت پوشاک و چرم
تداوم قعرنشینی گروه پوشاک و چرم در میان سایر گروه‌ها در شامخ مهرماه (40.4) از دیگر موضوعاتی است که گزارش شده است. شامخ شهریورماه این گروه نیز همین وضعیت را نشان داده بود. (41.6). این اعداد نشان از تداوم تنزل محیط کسب‌وکار در این گروه طی سه ماه گذشته داشته و افت در مهرماه نسبت به شهریورماه بیش از تنزل شهریورماه نسبت به مردادماه بوده و این موضوع با افت 1.2 واحدی شامخ مشاهده می‌شود.
میزان تولید در شهریورماه نسبت به ماه گذشته به‌شدت کاهش یافته (35.7) که بیشترین کاهش تولید در میان صنایع مختلف است. سفارشات جدید نیز با شدت زیادی افت داشته است (28.6). سرعت تحویل سفارشات جدید افزایش یافته (57.1) و موجودی مواد اولیه به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است (57.1). همچنین اعداد به دست آمده برای این صنعت دلالت بر افت قابل‌ملاحظه در فروش (28.6) و کاهش بسیار در میزان صادرات (35.7) دارد.صنعت پوشاک و چرم به‌شدت تحت تأثیر افزایش تورم و قدرت خرید خانوارها است. از سوی دیگر افزایش نرخ ارز نیز واردات مواد اولیه مورد نیاز این گروه را تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه‌ای در مهرماه 1401 به عدد 48.6 درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین 48.6 درصد بیشتر از مهر 1400 برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.
نرخ تورم ماهانه مهر 1401 نیز به 3.0 درصد رسیده که در مقایسه با همین عدد در ماه قبل، 0.8 درصد افزایش داشته است. منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب 2.2 درصد و 3.5 درصد بوده است. با چنین شرایطی می‌توان افت مداوم صنعت پوشاک و چرم را تا حدود زیادی به قدرت خرید خانوارها مرتبط دانست. موضوعی که به نظر می‌رسد به کسب‌وکارهای این گروه در آینده کوتاه آسیب جدی وارد کرده و احتمالاً شرایط مذکور تشدید شود.