درس هایی از معماری بومی بندرلنگه 

مهسا پیشداد، دکتر عبدالکریم قاندی - بنادر لنگه و کنگ از بنادر تاریخی و با هویت کناره های سواحل خلیج فارس بوده و بافت و سیمای شاخص این بنادر لزوم توجه به علل و شرایط شکل‌گیری و تغییراتشان را در طول تاریخ ایجاب کرده است.
موقعیت اثر 
خانه فاروق در محله بلوکی بندرلنگه، جنب ضلع شرقی مسجد و مدرسه دینی خالدی قرار دارد. خانه فاروق در موقعیت طبیعی عرض شمالی ۲۶ تا ۳۲ و طول شرقی ۵4-۵2 و در ارتفاع تقریبی ۱۰ متر از سطح دریا قرار دارد. خانه از سمت شمال و شرق با خانه های همسایه و در جنوب با تکه زمینی و در غرب با مدرسه دینی و مسجد خالدی ارتباط دارد. 
ویژگی اثر:
خانه فاروق با تکیه بر معماری ایرانی ساخته شده و همه عناصر خانه های ایرانی را در آن رعایت شده است. درونگرایی، جدایی دو بخش اندرونی و بیرونی، شکل‌گیری اتاق ها پیرامون حیاط مرکزی و راهبانی به اتاق ها از ایوان، نورگیری های مشبک گچی و شیشه ای رنگی، مطابقت با آب و هوای منطقه در چهار فصل سال ساخت بادگیرها- پلان و نماهای ساختمان در زیر نشان داده شده است.
هماهنگی با اقلیم: 
خانه ی فاروق از سنگ و ساروج به عنوان ملات و پوشش و گچ محلی به عنوان پوشش و چوب چندل و منگور و گچ برای سقف ساخته شده است. ابعاد کلی آن 4235،3080،800سانتی متر است. خانه مثل سایر خانه های ایرانی منطقه از دو بخش بیرونی و اندرونی با دو در ورودی ساخته شده است که به طور کامل شرح داده میشود. 
الف) بیرونی 
در اصل ورودی خانه در ضلع شرقی است که هشتی ورودی مفصلی با سکو هایی برای نشستن و گچبری های زیبا وجود دارد. در خانه چوبی و کنده کاری شده است و دو طرف هشتی کنده کاری شده است و در دو طرف هشتی پله هایی هست که به سکوهایی در طرفین ورودی می رسد. این سکوها جهت نشستن در کنار ورودی در نظر گرفته شده اند. بعد از ورودی بخش بیرونی در طرفین هشتی داخلی هم دو اتاق مجلسی وسیع در نظر گرفته شده که با پله هایی به آن ها راه میابد. از طریق راهروی از هشتی اصلی به حیاط اندرونی میرسد.
ب) اندرونی 
حیاط اندرونی تقریباً مربعی شکل است و در وسط آن باغچه بزرگ با درختان بومی وجود دارد. اتاق‌های اطراف حیاط شکل گرفته اند و دسترسی به آنها از طریق ایوان هاست. دورتادور ایوان جان پناه دارد که سراسر آن نیم ستون هایی وجود دارد. دو رشته پلکان در شمال شرقی و جنوب شرقی محوطه بوسیله رشته پلکان هم در شمال غربی و وسط و جنوب غربی ها به این ایوان ها می رود. 
بادگیر ها: 
سه بادگیر در شرق، شمال غربی و جنوب غربی خانه ساخته شده بوده است که فقط بادگیر جنوب غربی سالم باقی مانده است. 
بادگیرها در این بنا برای دفع رطوبت و خنک شدن هوا گوران ایجاد می‌کنند و یکی از مهمترین بخش اقلیمی بنا می باشد. 
نورگیری 
نورگیری در این بنا از طریق پنجره های مشبک و گچی که در قسمت‌های بالا قرار دارند انجام می‌شود این پنجره ها با شکاف های ریزی که دارند باعث می شوند که نور به اندازه ی نیاز ساکنین وارد خانه اتاق ها شود و از ورودی نور مستقیم با شدت زیاد جلوگیری به عمل می آید. چون در منطقه شرایط آب و هوایی به گونه‌ای است که در تابستان تابش نور خورشید نامناسب است و شدت بالایی دارد. 
دست اندازهای بام:
با استفاده از جلو و عقب کردن دیوار نسیم را به روی بام هدایت میکنند.
خانه یونسی: 
این بنا در بندر کنگ در شهرستان بندرلنگه واقع است و به ابعاد طول و عرض و ارتفاع این بنا 30.38 و 23.86 و 6.45 می باشد. از ویژگی های فیزیکی بنا بهره گیری از احجام ساده، استفاده از مصالح بوم آور، توجه به اقلیم منطقه، استفاده از تهویه طبیعی است و دارای حیاط مرکزی است. دارای دو بادگیر است و بادگیرها در جهت شرق و غرب قرار گرفتند. این بنا دارای ۳ اتاق در قسمت شرقی می باشد که یک اتاق به عنوان اتاق مهمان می باشد و با ارتفاعی بالاتر از سطح ورودی می باشد، اتاقی که دارای چهار پنجره است رو به کوچه می باشد و یکی دیگر از اتاق‌های این قسمت که راه پله به سمت پشت بام دارد و در یک اتاق دیگر بادگیر می باشد. در قسمت شمال هم مثل قسمت شرقی دارای سه اتاق است. در قسمت غربی هم دوتا وجود دارد. 
مصالح موجود در بنا: 
مسائلی که در بنا به کار رفته است عبارتند از سنگ لاشه سنگ کاری، ملات ساروج و گل سرخ و پوشش سقف شامل چوب چندل، الیاف خرمهرس و کاهگل می باشد. 
جمع بندی 
شهرستان بندر لنگه در جنوب ایران در تقسیم بندی اقلیمی چهارگانه ی ایران در حوزه گرم و مرطوب قرار می گیرد با توجه به بررسی صورت گرفته و مطالب بیشینه و نتایج تحقیقات سیمای معماری بومی مسکونی این شهر به دلیل خصوصیت مشترک اقلیمی از اکثر جهات مشترک و هماهنگ است. از جمله استفاده از: 
خصوصیات اقلیمی    اثر روی محیط
حیاط مرکزی    ایجاد سایه و هوای مطلوب
بادگیر    کوران هوا و جلوگیری از رطوبت و شرجی و ایجاد هوای خنک
پنجره مشبک    نورگیری مناسب در تابستان
ایوان های وسیع    سایه اندازی
دست انداز بام    استفاده از نسیم دریا به خشکی
مصالح کاه و گل و سنگ و ساروج    جلوگیری از گرما و ایجاد هوای مطلوب
درها و پنجره های چوبی    ایجاد هوای خنک
ارتفاع بنا از کف    جلوگیری از رطوبت و کوران هوا
طراحی درونگرا    ایجاد سایه و خنک شدن هوا

همانطور که در پیشینه با بررسی کتاب ها و مقالات در مورد اقلیم و بافت بندرکنگ مطالبی گفته شد، خصوصیات اقلیمی فوق موجب می‌گردند که شرایط آب و هوایی در این بندر به آستانه ی آسایش نزدیک شود و هوای گرم و شرجی بالا در تابستان ها به علت همجواری با دریای خلیج فارس برای مردم این بندر قابل تحمل گردد. 
نتیجه گیری: 
بر اساس آب و هوای گرم و مرطوب در مناطق هرمزگان از جمله شهرستان بندرلنگه، ساکن این استان برای جلوگیری از شرایط نامطلوب آب و هوا مثل تابش شدید آفتاب در تابستان بارش‌های کم سالانه، شرجی و رطوبت زیاد دریا گرمی زیاد هوا در تابستان ها و از راهکارهایی استفاده کرده اند. به عنوان مثال برای ایجاد یک هوای خنک و مطلوب در نشیمن ها و فضاهای دیگر از بادگیر چهار طرف استفاده شده که نسیم خنک دریا به خشکی را به داخل ها هدایت می‌کند و برای جلوگیری از شرجی و رطوبت زیاد کوران هوا بوجود می‌آورد و همچنین به کارگیری مصالحی مثل کاهگل و درها و پنجره ها از جنس چوب به خنک شدن هوا در خانه ها کمک می کنند. پنجره های مشبک باعث نورگیری مناسب می شوند. در این منطقه خانه ها را در ارتفاع از کف می سازند و زیر آن را فضاهای خالی ایجاد می کنند به منظور ایجاد کوران و دفع رطوبت در بام دست انداز های ایجاد شده، دیوار جلو عقب شده برای هدایت نسیم به روی بام (درگذشته ساکنین بر روی بام های خانه ها می خوابیدند). در طراحی این خانه از ایوان های وسیع و حیاط مرکزی جهت ایجاد سایه و ایجاد هوای مطلوب استفاده شده است. همه خصوصیات اقلیمی دست به دست هم داده اند تا فضای خانه ها به نقطه ی آسایش نزدیک شود.
درس هایی از معماری بومی بندرلنگه 
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه