گروه بازارسرمایه - الیاس شیدایی گماسایی - پس از کاهش نزدیک به 20هزار واحدی شاخص کل بورس که ناشی از پنیک بازار سرمایه در اولین روز هفته جاری بود. شاخص کل بورس دومین روز را با حمایت حقوقی‌ها شروع کرد این حمایت سبب شد که اندکی ترس و عجله فعالان بازار سرمایه برای فروش سهام کاهش یابد که در نهایت نماگر اصلی بورس با افزایش 3هزار و 902واحدی اندکی از کاهش شنبه را جبران کرد.
به گزارش اقتصادسرآمد، تجربه تاریخی فراز و فرود بورس نشان داده است هنگامی که بیشتر نمادها مثبت یا منفی باشند روز بعد در صورتی که اتفاق خاصی رخ نداده باشد اندکی بازار سرمایه خلاف جهت حرکت می‌کند روند معاملات روز گذشته نیز به نوعی از این قانون نانوشته تبعیت کرد اندکی تلخی ریزش حدود 20هزار واحدی را کم کرد، اما آمارهای ارزش معاملات خرد در محدوده 5همت (هزار میلیارد تومان)، 198میلیارد تومان خروج پول حقیقی از بازار سرمایه و خروج 70میلیارد تومان از صندوق‌های با درآمد ثابت همانطور که بارها در «اقتصاد سرآمد» به آن پرداخته شد، دورنمای خوبی را از روزهای آتی بازار سهام نشان نمی‌دهد.
ارزش معاملات خرد روز گذشته با کاهش 1.5همتی در مقایسه با روز شنبه که 6.5همت بود به 5همت رسید با توجه به حمایت حقوقی‌ها از بازار سرمایه که روند نقد شدن را تسهیل کرد پیش‌بینی می‌شود در روزهای آتی به دلیل اینکه حمایت ادامه‌دار نخواهد بود این ارزش معاملات دوباره وارد کانال 4 یا 3همت می‌شود که همین امر وضع رکود بورس را تشدید خواهد کرد.
ارزش معاملات خرد به گفته کارشناسان باید در محدوده بالای 10همت باشد تا بتواند سبب افزایش جابیت برای ورود سرمایه جدید به بورس شود با توجه به اینکه بازارهای رقیب بورس نقدشوندگی و جذابیت بیشتری دارند تغییر ذائقه سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسید.
پیش از این و در خردادماه علی اسکینی، کارشناس بازار سرمایه در مطلبی با عنوان «گروه‌های ریالی جذابترند» درباره کمبود نقدینگی در بورس به «اقتصاد سرآمد» گفته بود: «فاکتور مهمی که این روزها سبب فاز رکودی در بورس شده است کمبود نقدینگی در بازار سرمایه است که همین امر روند صعودی بورس را با چالش همراه کرده است.»
او یادآوری کرد: «ارزش معاملات در بازار سرمایه اکنون کاهش قابل توجهی (حدود 10 همت) در مقایسه با روزهای اوج خود (بالاتر از 15 همت) تجربه می‌کند؛ بنابراین افزایش ارزش معاملات یکی از پیش‌نیازهای ضروری برای رشد بورس است.»
معاملات خرد همان معاملات عادی هستند که توسط سهام‌داران خرد صورت می‌گیرد. این نوع از معاملات شامل محدودیت‌های قیمتی و حجمی هستند. این امر بر خلاف معاملات بلوکی است که هیچ‌گونه محدودیتی در رابطه ‌با قیمت و حجم نداشتند. سرمایه‌گذارانی که به‌صورت حرفه‌ای در این بازار مشغول هستند در فرایند انتخاب بهترین سهام از ارزش معاملات خرد برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند، زیرا حجم و ارزش معاملات خرد در بورس میزان نقدشوندگی روزانه‌ی این بازار را مشخص می‌کند و اطلاعاتی را در رابطه ‌با خریدوفروش سهام به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد. در واقع می‌توان گفت در یک روز معاملاتی سهام هر نماد بورسی با قیمت‌های مختلف و حجم‌های متفاوت به فروش می‌رسد. توجه به همین اطلاعات حائز اهمیت است.

واگرایی شاخص کل بورس با هم‌وزن
اگر در نگاه کلی برای قضاوت درباره روند بازار سرمایه روز گذشته به شاخص کل بورس اکتفا شود با توجه به صعود 3هزار و 902واحدی ممکن است خطای محاسباتی پیش بیاید. چراکه در روزی که شاخص کل بورس 0.17درصد سبزپوش بود شاخص کل (هم‌وزن) از نظر آماری نزدیک به دو برابر یعنی 0.3درصد منفی بود. نظر به اینکه ماهیت و جنس این دو شاخص بورس با هم فرق می‌کند این واگرایی در مثبت بودن یکی و نزولی بودن دیگری، باردیگر شائبه پدیده شاخص‌سازی را نزد فعالان بازار سرمایه تقویت می‌کند.
مرداد ماه 1402، معصومی خانقاه مدیر سابق صندوق توسعه بازار سرمایه و مدیر فعلی نظارت بر بورس های سازمان بورس و اوراق بهادار درباره شائبه شاخص‌سازی گفته بود: «شائبه شاخص‌سازی تکذیب می‌شود. به هیچ عنوان عملیات در راستای شاخص‌سازی نیست بلکه بر اساس آیین‌نامه اقدامات صورت می‌گیرد.»
شاخص کل هم‌‌‌‌وزن معیاری برای سنجش وضع بازار سرمایه است که در راستای رصد تغییرات بازار به شکل روزانه و حتی در بازه‌‌‌‌های طولانی‌مدت کمک‌‌‌‌کننده خواهد بود. وجه تسمیه‌‌‌‌ی این شاخص به‌عنوان شاخص هم‌‌‌‌وزن در آن است که تأثیرات شرکت‌‌‌‌ها و نمادهای مختلف بر روی آن مستقل از کوچک یا بزرگ بودن شرکت‌‌‌‌ها است. به عبارت دیگر، تأثیرپذیری این شاخص از شرکت‌‌‌‌های کوچک و بزرگ به یک اندازه است و این‌‌‌‌گونه نیست که شرکت‌‌‌‌هایی که ارزش بالایی دارند بتوانند در این شاخص اثر بیشتری بگذارند.
به عبارت دیگر، تفاوت شاخص کل و شاخص هم‌‌‌‌وزن در آن است که در شاخص هم‌‌‌‌وزن همان‌طور که اشاره شد میزان ارزش بازار شرکت‌‌‌‌ها و بزرگ یا کوچک بودن آن‌‌‌‌ها اهمیتی ندارد و تأثیر شرکت‌‌‌‌ها بر روی شاخص به یک اندازه خواهد بود. این در حالی است که در شاخص کل اوضاع متفاوت بوده و متناسب با اندازه‌‌‌‌ی شرکت‌‌‌‌ها به آن‌‌‌‌ها وزن داده شده است به‌‌‌‌طوری که شرکت‌‌‌‌های بزرگ تأثیر بیشتری بر روی آن دارند. این امر سبب می‌‌‌‌شود تا اگر در یک روز معاملاتی، تغییرات قیمتی چند شرکت بزرگ بالا باشد، شاخص‌کل تصویری برگرفته از تغییر آن‌‌‌‌ها را در هر جهتی که اتفاق افتاده است انعکاس دهد و بدین ترتیب اثر تحولات شرکت‌‌‌‌های کوچک‌‌‌‌تر چندان به چشم نخورد.
سهم‌‌‌‌های شاخص‌ساز همان شرکت‌‌‌‌های بزرگی هستند که اوضاع آن‌‌‌‌ها و مثبت یا منفی بودنشان اثر به‌سزایی بر روی شاخص کل بورس دارد؛ بنابراین از این شرکت‌‌‌‌های بزرگ به‌عنوان سهم‌‌‌‌های شاخص‌ساز در بازار سرمایه یاد می‌‌‌‌شود.
به همین دلیل است که گاهی اوقات ممکن است شاخص کل تصویر مثبتی از بازار را ارائه دهد اما سبد سهام شما و یا پرتفوی سرمایه‌گذاری‌تان شرایطی منفی را تجربه کند. در چنین شرایطی باتوجه‌به فرمول محاسبه‌‌‌‌ی شاخص کل حتی اگر اتفاق چندان مثبتی در سهام شرکت‌‌‌‌های بزرگ رخ نداده باشد ممکن است بر اثر کد به کد در سهم شرکت‌‌‌‌های بزرگ و معامله شدن آن‌‌‌‌ها شاخص کل مثبت گزارش شود درحالی‌که عملاً وضعیت بازار چندان صعودی نبوده است.
بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل بورس را شرکت‌های بانک ملت با 3هزار و 235، صنایع پتروشیمی خلیج فارس با هزار و پانصد و 13، پتروشیمی نوری با 594، بانک اقتصاد نوین با 224 و پالایش نفت اصفهان با 213واحد داشتند و در نقطه مقابل مخابرات ایران با 207، صنایع سیمان دشتستان با 194، میدکو با 173، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با 166 و معدنی و صنعتی چادرملو با 140واحد بیشترین نقش کاهنده را در رشد شاخص کل بورس داشتند.