گروه تمدن دریایی - علی‌محمد سابقی - بررسی مورخان نشان می‌دهد که پیشینه روابط سیاسی و فرهنگی ایران و چین به بیش از ۲ هزار و ۶۰۰ سال می‌رسد و ۲ کشور کهنسال در دوران باستان، با جاده  معروف ابریشم که از مشرق تا مغرب امتداد داشت و خطوط دریایی که از خلیج فارس و بندرهای سیراف و هرمز به دریای چین کشیده می‌شد، با یکدیگر پیوند می‌یافتند.
علی‌محمد سابقی، پژوهشگر فرهنگ بین الملل و رایزن فرهنگی پیشین ایران در چین در یادداشتی نوشت:  این روابط که در عهد ساسانیان گسترش یافته بود، پس از ظهور اسلام و اسلام آوردن ایرانیان، توسعه  بیشتری پیدا کرد. اگرچه مناسبات میان دو تمدن بزرگ ایران وچین همه جانبه و گسترده بود، ولی مناسبات فرهنگی آنان در قالب ادیان و مذاهب شکل گرفت و ماندگارترین کالای مبادله شده  میان دو ملت، مبادلات فرهنگی و دینی است.
همه مورخان چینی، ایرانی و محققان و پژوهشگران خارجیِ روابط فرهنگی میان ایران و چین، بر این موضوع اتفاق نظر دارند که ادیان و آیین‌های بودایی، نسطوری، زرتشتی، مانوی، و اسلام، از ایران و یا از طریق ایران و توسط مبلغان و اندیشمندان و تجار ایرانی به سرزمین چین معرفی شده و در آن سر زمین گسترش یافته است. برای اثبات این ادعا، به حدی اسناد و مدارک در کتب تاریخی دو کشور و هم چنین آثار نویسندگان خارجی یافت می‌شود که نیازی به بازگویی همه  آن‌ها نیست.  
نقش جاده  ابریشم در مبادلات فرهنگی
در تمدن چین، دو اثر باستانی بیش از سایر آثار تاریخی این کشور در دنیا مشهور بوده و نقش مهمی در روابط چین با جهان خارج داشته اند؛ یکی دیوار بزرگ چین با حدود ۷۰۰۰کیلومتر طول که بیشتر جنبه  دفاعی داشته و سرزمین چین را از هجوم قبایل بدوی شمالی محافظت می‌کرده، و دیگری جاده ابریشم است که زمینه روابط گسترده چین با جهان خارج را تسهیل می‌کرده است.
بر اساس اسناد تاریخی، امپراتور وو دی، ۱۵۶ پیش از میلاد تا سال ۸۷ پس از میلاد)، برای توسعه روابط با مناطق و کشورهای واقع در غرب چین، جانگ چیان (Zhang Qian) را به عنوان سفیر و نماینده خود به سرزمین‌های غرب چین از جمله ایران اعزام نمود. این سفر زمینه را برای آغاز جاده‌ای تجاری که بعدها به جاده  ابریشم مشهور شد، فراهم ساخت. از آن زمان به بعد، در این جاده هیچگاه صدای زنگ کاروان شتران و رفت و آمد بازرگانان و مبلغان دینی از شرق به غرب و غرب به شرق قطع نشد.
در حقیقت می‌توان جاده  ابریشم را نخستین جاده جهانی‌سازی اندیشه ها، فرهنگ ها، و تمدن-ها، و حتی اقتصاد و بازرگانی نامید. اگرچه کالای ابریشمین یکی از کالاهایی بوده که در این مسیر مبادله می‌شده و به همین سبب نام این کالا برای این جاده انتخاب شده است، ولی آنچه بیش از ابریشم ارزشمند بوده و امروزه هم در شرق و غرب عالم آثار آن هم چنان برجای مانده است، تبادل فکر و اندیشه و دستاوردهای غیر مادی بشری بوده است.
این جاده در واقع شبکه گسترده‌ای برای مبادله انواع کالاهای مادی و معنوی بوده که در آن مسافران، مهاجران، روحانیون و مبلغان مذهبی، هنرمندان، تجار و بازرگانان، مقامات سیاسی و لشگری و کشوری، جنگجویان، ماجراجویان، جهانگردان، عیاران و طراران، ادیان بزرگ جهان، ابداعات و اختراعات اقوام و ملل جهان، طولانی‌ترین کاروان‌ها و ارزشمندترین کالاهای تولید شده در غرب و شرق، نایاب‌ترین و کمیاب‌ترین پرندگان و حیوانات، انواع داروهای گیاهی، انواع علوم از جمله علم نجوم و ستاره شناسی، و… مبادله شده و در حقیقت کانالی برای جابه جایی دستاورد تمدن ها، فرهنگ ها، ادیان و ملت‌های شرق و غرب بوده است.از آنجا که سرزمین ایران به عنوان واسط بین شرق و غرب عمل کرده و برای قرن‌ها تجارت در این مسیر در انحصار ایرانیان بوده، لذا طبیعی است که روابط فرهنگی بین ایران و چین نیز از ابتدا و آغاز فعالیت این جاده، و از طریق آن آغاز و گسترش یافته است. پس از برقراری این روابط و در طول هزاران سال مراوده  میان دوملت ایران و چین، هزاران تاجر و مبلغ دینی ایرانی به سرزمین چین مهاجرت و در مناطق مختلفی از این کشور اقامت گزیده و با ازدواج با زنان چینی، گروه‌های قومی مختلفی هم چون قوم «هویی»، «سالار»، و… را در این سرزمین شکل داده و یا با مخلوط شدن با اقوام دیگر چینی، جوامع گوناگونی را تشکیل داده اند. این مهاجرت‌ها و اقامت‌ها و کوچ‌های درون سرزمینی نیز بر مبادلات و استحکام روابط فرهنگی میان دو کشور افزوده و در برخی از موارد آن را به روابط خونی و سببی تبدیل کرده است.  
برآورده شدن آرزوهای مردم چین با نمایش آثار تاریخی و فرهنگی «شکوه ایران باستان» در جامع‌ترین مجموعه موزه‌ای جهان «شهر ممنوعه»، گام بلندی در توسعه روابط فرهنگی و مردمی بین دو ملت بزرگ ایران و چین است که در شرایط کنونی به درستی تسخیص داده شده و برداشته شده است. در این ارتباط خاطره‌ای به یادم آمد که در سال ۱۳۸۲ رؤسای موزه‌های ملی چین، تایوان و هنگ کنگ طی نامه‌ای درخواست داشتند که مجموعه از آثار فرهنگی و تاریخی موزه‌های ایران برای مدت شش ماه در این سه کشور و منطقه با پرداخت کلیه هزینه‌ها از سوی میزبانان به نمایش گذاشته شود. ه در آن تاریخ به دلایل مختلف به نتیجه نرسید ولی خوشبختانه امروز شاهد برآورده شدن این آرزوی علاقه مندان به تاریخ و تمدن ایران در این منطقه از جهان هستیم. 
در این نمایشگاه مجموعه ای (۲۱۱ قلم شیء) از آثار فاخر و نفیس و تاریخی موزه‌های ایرانی که دارای قدمت بیش از ۳ هزارساله هستند، در قالب نمایشگاه «شکوه ایران باستان» به مدت ۳ ماه از ۲۱ دی ماه سال جاری تا اواخر فروردین ماه سال آینده در پایتخت چین به نمایش گذاشته شده است که این کار سترگ فرهنگی، افزون بر آشنا ساختن مردم علاقمند چین با شکوه تمدنی ایران، قطعا زمینه ساز حضور انبوهی از گردشگران فرهنگ دوست چینی را نه تنها صرفا از چین، بلکه از مناطقی همچون تایوان، هنگ کنگ، ماکائو و سایر مناطق حوزه فرهنگی چین، به ایران را فراهم خواهد ساخت.  
صنعت گردشگری در دنیای امروز یکی از صنایع در حال توسعه و ارزآور و همچنین گسترش دهنده ژئو کالچر و جغرافیای فرهنگی در فراسوی مرزهای به شمار می‌رود. به همین سبب، بیشتر کشورهای دارای فرهنگ و تاریخ کهن و یا جاذبه‌های گردشگری و طبیعی، از این صنعت برای توسعه اقتصادی و معرفی تاریخ و تمدن و فرهنگ خود استفاده میکنند. خوشبختانه، جمهوری اسلامی ایران در این زمینه حرف برای گفتن زیاد دارد و جزء ده کشور برتر جهان هست. ضمن عرض خسته نباشید به دست اندرکاران این رویداد مهم فرهنگی و گردشگری امید است به اینگونه فعالیت‌های ثمر بخش در سایر کشورها نیز ادامه دهند و ایران با شکوه را آنگونه که شایسته است به جهانیان معرفی کنند.