گروه انرژی – توحید ورستان - در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴، در کنفرانس بین المللی انرژی هیدروژن (IH2CON) در مسکو، کنستانتین رومانوف، مدیرعامل گازپروم هیدروژن اظهارات قابل توجهی را داشت. او گفت: «گازپروم کاوش‌های خود برای پتانسیل استخراج طبیعی سفید هیدروژن را در شرق روسیه آغاز کرده است.» گویا روسیه مطالعات اولیه را انجام داده است و قبلا و در میدان «کوویکتا» در منطقه ایرکوتسک وجود این گاز کمیاب و امیدوارکننده را شناسایی کرده است. اهمیت این فناوری چیست و چرا گازپروم با وجود پیچیدگی آن، روی هیدروژن سفید سرمایه‌گذاری می‌کند؟

صرفه اقتصادی هیدروژن سفید
به گزارش اقتصادسرآمد، تارنمای NEWS. AZ آورده است: گازپروم از سال ۲۰۲۰ در حال انجام تحقیقات در میدان کوویکتا است و نمونه‌هایی از چندین چاه جمع آوری می‌کند. اگرچه غلظت هیدروژن طبیعی کم است (حدود ۳ درصد)، اما نتایج وجود آن را در مخازن هیدروکربنی محلی تایید می‌کند. در حالی که غلظت‌های فعلی از امکان استخراج در مقیاس صنعتی فاصله زیادی دارد، اما رومانوف خاطرنشان کرد که این یک گام مهم رو به جلو برای کشف پتانسیل این منبع است. میدان کوویکتا با ذخایر گاز قابل بازیافت ۱.۸ تریلیون متر مکعب و ذخایر میعانات گازی ۶۵.۷ میلیون تنی، یک سایت زمین‌شناسی منحصر به فرد است. 
لایه‌های گاز آن حاوی ترکیب پیچیده‌ای از هیدروکربن‌ها، هیدروژن، متان، نیتروژن، هلیوم و گازهای دیگر است. تکنیک‌هایی که قبلاً برای جداسازی هلیوم استفاده می‌شد، اکنون می‌تواند برای استخراج هیدروژن سازگار شود و چشم‌انداز جدیدی برای استفاده از منابع چند جزیی ایجاد کند. در این میان، هیدروژن سفید یا هیدروژن طبیعی جذاب است زیرا استخراج آن به روش‌های پرهزینه و پیچیده مورد استفاده برای هیدروژن سبز که از طریق الکترولیز آب تولید می‌شود، نیاز ندارد. استخراج هیدروژن طبیعی توسط فرآیندهای زمین‌شناسی امکان‌پذیر است و آن را ارزان‌تر از سایر انواع هیدروژن می‌کند. به عنوان مثال، پروژه مالی هزینه تولید هیدروژن سفید حدود ۰.۵۰ دلار در هر کیلوگرم دارد، در حالی که این رقم برای هیدروژن سبز تقریباً ۶ دلار برای هر کیلوگرم است. این مزیت اقتصادی قبلاً مورد توجه چندین کشور از جمله فرانسه قرار گرفت تا آن‌ها نیز مطالعات و مجوزهای اکتشاف برای ذخایر هیدروژن سفید را صادر کنند. تحقیقات در لورن (شمال شرقی فرانسه) و پیرنه-آتلانتیک (جنوب غربی فرانسه) نتایج امیدوارکننده‌ای به همراه داشته است. در صورت موفقیت پروژه‌های سیبری شرقی و یاکوتیا، روسیه با منابع طبیعی عظیم خود نیز می‌تواند به یک بازیگر کلیدی در بازار هیدروژن طبیعی تبدیل شود.

چربیدن فرصت‌ها بر چالش‌ها
در سراسر جهان، تنها چند مورد از ذخایر هیدروژن سفید به ویژه در ایالات متحده، ترکیه، ژاپن، ایسلند و عمان شناخته شده است. مطالعات زمین‌شناسی نشان می‌دهد که هیدروژن سفید می‌تواند در مناطق گسلی و شکافی خاص، مانند منطقه شکاف بایکال و مناطقی در شرق سیبری، انباشته شود. ساختارهای زمین‌شناسی در میدان‌های کوویکتا و چایاندا، و همچنین افق‌های پارفنوف و بوتوبین، این ویژگی‌ها را دارند. در حالی که استخراج هیدروژن سفید هنوز در مرحله تحقیقاتی است، پروژه‌های موفق در مالی و فرانسه نشان می‌دهد که این میدان می‌تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. در صورت تجاری‌سازی موفقیت آمیز، این منبع می‌تواند به روسیه امکان تولید هیدروژن ارزان و سریع برای مصارف داخلی و صادرات را بدهد. اما گازپروم با وجود مزایایی که این منابع دارد، مانند هر شرکت دیگری در اجرای پروژه‌های هیدروژن طبیعی با چالش‌هایی مواجه است. نخست، هیدروژن طبیعی هنوز به میزان کافی جهت استخراج صنعتی پایدار یافت نشده است. علاوه بر این، راه‌حل‌های فنی جدیدی برای استخراج هیدروژن از مخلوط‌های گازی چندجزئی پیچیده مورد نیاز است. با این وجود، گازپروم به کار در این مسیر ادامه می‌دهد و باور دارد که هیدروژن طبیعی دارای پتانسیل جدی برای کربن‌زدایی است. اگر استخراج تجاری از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد، هیدروژن سفید می‌تواند به منبعی سازگار با محیط زیست و مقرون به صرفه برای گازپروم تبدیل شود. این امر به نوبه خود می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش انتشار کربن این شرکت داشته باشد و به روسیه کمک کند تا در صحنه بین المللی حضور رقابتی داشته باشد.

اهمیت هیدروژن سیبری برای گازپروم
گازپروم در سال ۲۰۲۰ شروع به مشارکت فعال در انرژی هیدروژن کرده و آن را جزء اصلی کربن‌زدایی تلقی می‌کند. با توجه به تغییرات بازار جهانی انرژی از سال ۲۰۲۲، این شرکت اولویت‌های خود را بر روی هیدروژن به عنوان راهی برای کاهش انتشار کربن در محصولات صادراتی خود به کشورهای دوست متمرکز کرده است. در حال حاضر، شرکت‌های گروه گازپروم سالانه حدود ۳۵۰۰۰۰ تن هیدروژن برای استفاده داخلی تولید می‌کنند که این شرکت را قادر می‌سازد تا با روندهای جهانی هیدروژن هماهنگ بماند. در این زمینه، هیدروژن سفید از سیبری شرقی و یاکوتیا می‌تواند نه تنها به یک منبع انرژی، بلکه به ابزاری حیاتی برای تحول زیست محیطی و اقتصادی گازپروم تبدیل شود. اگر گازپروم با موفقیت به چالش‌های تکنولوژیکی و لجستیکی غلبه کند، می‌تواند نقشی پیشرو در اقتصاد جهانی هیدروژن ایفا کند. هیدروژن طبیعی یا سفید یکی از امیدوارکننده‌ترین راه‌ها برای روسیه است که منبع انرژی پاک و فرصت‌های اقتصادی جدید را ارائه می‌دهد. برای گازپروم، این امر بدون تردید یک سرمایه‌گذاری پیچیده اما امیدوارکننده است. گازپروم با منابع عظیم میدان‌های کوویکتا و چایاندا و تعهد این شرکت به نوآوری‌های فناوری، احتمالا خود را در خط مقدم هیدروژن طبیعی بیابد و راه را برای مسیر جدیدی در بازار انرژی هموار کند.