گروه دانش دریا - - صنایع دریایی چنان گستره عظیمی را شامل می‌شود که هر اندازه هم که بخش‌های مختلف آن را مورد مطالعه قرار دهی بازهم با صحنه‌ها و عرصه‎های جدید و تخصص‎های تازه‌ای مواجه خواهید شد. ورود به بحش‌های مختلف از زیرشاخه‌های صنایع دریایی در حقیقت نیازمند تخصص‎های جدید و دستیابی به دانش و علم روز است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که رفع این نیاز فقط از بستر دانشگاه و تحقیقات دانشگاهی برمی‏آید.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، در روزهایی که بسیاری صاحب‌نظران حوزه اقتصاد دریا معتقدند که این حوزه دچار کمبود نیروی انسانی متخصص شده است و فقدان نیروهایی که دانش روز را توانایی عملیاتی داشته باشند بیش از گذشته احساس می‌شود؛ به نظر می‌رسد که رونق فعالیت دانشگاهی و استقبال دانشگاه‌های مطرح کشور برای ایجاد رشته‌های مربوط به اقتصاد دریامحور و صنایع دریایی می‌تواند نقش مهمی به عنوان حلقه اتصال میان نیروی انسانی و بازار کار تخصصی در حوزه دریا ایفا کند.
بررسی ها نشان می دهد که روند فعلی پیش روی توسعه صنایع دریایی بحث مهمی است و مهمتر از آن تطبیق این حوزه با تغییرات و پیشرفت های تکنولوژیکی است. به اعتقاد کارشناسان جهت گیری و حرکت صنایع دریایی جهان به سوی استفاده از تجهیزات اتوماتیک و پیشرفته بالاخص در صنعت کشتیرانی است. در چنین شرایطی می توان گفت که تنها راه پیش روی صنایع دریانوردی و دریایی در کشوری مانند ایران نیز گام برداشتن در جهت هماهنگ کردن خود و همراستایی تمامی ارگان های ذی ربط با تغییرات و پیشرفت های فن آوری است.

اقتصاد دریا نیازمند نیروی کار متخصص و تحصیل کرده
هر سازمانی برای نیل به اهداف، باید کادری از نیروهای لایق و کارآمد در اختیار داشته باشد. افراد برای ورود به هر صنعت و خدمتی به آموزش تخصصی و حرفه ای نیاز دارند تا دانش فنی و مهارت های لازم را برای انجام شایسته وظایف محول به دست آورند. این آموزش ها به کارکنان کمک می کند تا نقش فعالتر و موثرتری در نیل به اهداف سازمان ایفا کنند.پس یکی از وظایف اصلی و حیاتی در هر سازمانی، آموزش افراد آن سازمان است. زیرا داشتن کارکنان ورزیده یکی از مهمترین عوامل در میزان کارایی و کارآمدی سازمان است.
در این میان سازمان بنادر و کشتیرانی نیز از این اصل مستثنی نیست. پیش از این بارها اعلام شده است که کمبود نیروی انسانی تحصیل کرده و متخصص دریایی در آینده ای نزدیک، مشکلاتی را برای این صنعت ایجاد خواهد کرد. همراه با توسعه صنایع دریایی و دورنمای آن نیاز به سرمایه گذاری در آموزش و تربیت نیروی انسانی وجود دارد و برای توسعه و پیشرفت روزافزون صنایع دریایی کشور، پرداختن به بحث مطالعه و تحقیق در زمینه انتقال فن آوری و تبادل اطلاعات و حتی تکنولوژی های آموزشی بسیار پراهمیت است.

اهمیت و جایگاه دانشگاه های دریایی در کشور
برخی از فعالان صنایع دریایی کشور معتقدند که یکی از دلایلی که جوانان به رشته ها و مشاغل دریایی علاقه چندانی نشان نمی دهند، ضعف فرهنگی در این رابطه است. بر این اساس براساس برنامه ریزی های صورت گرفته یکی از اقدامات پایه و بنیادی برای رفع چالش کمبود نیروی دریانورد، توسعه و اشاعه فرهنگ دریایی در میان خانواده های ایرانی است.  این در حالی است که تا کنون با کمبود نیرو در این بخش مواجه بوده این. از این رو ضروری به نظر می رسد که دانشگاه های دریایی با سرعت بیشتری فعالیت خود را آغاز کنند. برخی گزارش ها می گوید که بیش از ۹۰ درصد دریانوردان شاغل در کشتی های داخلی، ایرانی هستند و در بعضی بنادر براساس ملاحظات اجباری از دریانورد خارجی استفاده می شود. با این نگاه باید گفت که پرورش و توانمندسازی کارکنان در سازمانی مانند بنادر و دریانوردی کشور در قالب «سند راهبردی پنج ساله توسعه و پرورش نیروی انسانی»  دارای اهمیت است. 

الزامات تربیت نیروی انسانی ماهر برای دریا
هیچ نهادی همانند نهادهای آموزشی و دانشگاه ها نمی توانند در پرورش دریانورد متخصص و ماهر نقش داشته باشند و با توجه به غفلت نظام آموزشی کشور در راستای معرفی صنعت حمل و نقل دریایی به دانش آموزان، دانشگاه به مهم ترین کانون پرورش دریانوردان در ایران تبدیل شده است و در این بین باید با رفع کمبودهای موجود و توسعه رشته های تحصیلی مرتبط با حوزه دریایی و بندری، شاهد افزایش نیروی انسانی در این بخش باشیم. همچنین باید در خاطر داشت که در حوزه تجارت خارجی، حمل ونقل دریایی بیشترین اهمیت را دارد و افزایش تقاضا برای حمل و نقل دریایی منجر به افزایش تقاضا برای نیروی انسانی کارآمد شده است.
در چنین شرایطی برخی از متخصصان حوزه دریانوردی می گویند که آموزش نیروی انسانی، انتقال تجربیات و توجه به سلامت نیروی انسانی فعال در صنایع دریایی، می تواند کارایی این صنعت را افزایش دهد و حتی زمینه ساز صادرات نیروی کار ماهر شود چراکه در حوزه تبادل نیروی کار ، حمل ونقل دریایی یکی از مهم ترین فرصت ها به شمار می رود و بهره مندی از دریانوردان کشورهای مختلف در حمل ونقل دریایی،  امری رایج است. از طرف دیگر در ایران نیز با توجه به پویایی دانشگاه ها، وجود نیروی انسانی کارآمد و سواحل طولانی می توانیم در راستای آموزش و پرورش دریانوردان گام برداریم و شرایطی را فراهم کنیم که با تربیت دریانورد شاهد صادرات آن ها به کشورهای مختلف باشیم که علاوه بر اشتغال آفرینی با ارز آوری برای کشور همراه خواهد بود.

اهمیت به کار گرفتن نیروهای متخصص دریایی
اقتصاد دریامحور به معنای استفاده پایدار از منابع و گستره های آبی اعم از اقیانوس ها، دریاها، دریاچه ها، سواحل و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد مشاغل است و به طور حتم توجه هر چه بیشتر به فرصت های اقتصادی دریا، موجب خواهد شد شاهد ایجاد اشتغال پایدار در کشور باشیم. به اعتقاد کارشناسان بی شک، تامین نیروی انسانی مورد نیاز سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان یک سازمان تخصصی در راستای تحقق سیاست های کلی نظام به منظور توسعه اقتصاد دریامحور امری اجتناب ناپذیر است و سازمان بنادر و دریانوردی این آمادگی را دارد که با تایید رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور، نیروهای متخصص بومی در صنعت حمل و نقل دریایی کشور را جذب  و به کار گیرد. ایران از ظرفیت های فوق العاده ای در حوزه دریایی و بندری برخوردار است، بنابراین باید نیروی انسانی متخصص و ماهر را به منظور بهره مندی از این فرصت خدادادی تربیت کرد تا بتواند از این ظرفیت ویژه اقتصادی کشور به خوبی استفاده کند. در غیر این صورت اهداف و سیاست های کلان تعریف و تبیین شده به خوبی اجرا نخواهد شد. به نظر می رسد راهی جز تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر از مسیر دانشگاهی پیش روی حمل و نقل دریایی کشور نیست و باید در این راه با  جدیت بیشتری حرکت کرد.

اهمیت جوان‌سازی ناوگان دریایی و دریانوردان
برخی از فعالان حوزه صنایع دریایی کشور می گویند: پس از تحریم و بازگشت مجدد کشتی ها به عرصه دریانوردی و با توجه به افزایش سن ناوگان، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفتکش ایران ضمن جوان سازی ناوگان خود باید طی برنامه ریزی طولانی مدت به فکر تامین نیروی انسانی متخصص دریانورد جهت فعالیت در ناوگان باشند ضمن اینکه ایرانیزه کردن ناوگان دریایی همواره جزو برنامه ها بوده است. طی ۳۰ سال گذشته ناوگان کشتیرانی از نظر تناژ، ظرفیت، تعداد کشتی و...سه تا چهار برابر شده بنابراین دانشگاه های دریایی کشور باید به شدت به دنبال تربیت نیروی دریانورد باشند تا کمبودی در این خصوص ایجاد نشود و ناوگان دریایی کشور به دریانورد خارجی وابستگی پیدا نکند. در این زمینه شرکت های کشتیرانی و سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی آزمون شایستگی دریانوردی باید با دانشگاه های دریایی همکاری لازم را داشته باشند تا این دانشگاه ها بتوانند نیروی متخصص مورد نیاز را تربیت کنند.

اهمیت حرکت دانشگاه‌های به سوی میان‌رشته‌ها
برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد که دانشگاه‌های دریایی ایران با وجود موقعیت مناسبی که دارند و در رشته‎های فعلی پیشرفت‎های چشمگیری کرده‌اند، اما هنوز در راستای ایجاد رشته‎های جدید، میان‌رشته‎ای و تخصصی گامی برنداشته‌اند. برخی از کارشناسان می‌گویند که مدت‌هاست که در بخش صنعتی بعضی از رشته‎های تخصصی از نیروی دریایی استفاده می‎شود و دیگر نیروی متخصص جایگزین وجود ندارد؛ بنابراین باید دانشگاه‎های دریایی به سمت تعریف و ایجاد رشته‎های تخصصی و میان‌رشته‌ای گام بردارند. چالش تربیت و آموزش نیروی متخصص برای فعایت در حوزه صنایع دریایی دارای اهمیت بالایی است و باید مسئولان و جامعه دریایی سریع‌تر راهکاری اساسی برای آن پیدا کنند. البته اکنون نسبت به چند سال پیش، وضعیت بهتر شده است. سال‌های قبل همه هم‌وغم ما این بود که به مسئولان نشان دهیم دریا اهمیت دارد اما اکنون به‌واسطه فعالیت‎های انجمن مهندسی دریایی و فعالان دریایی مسئولان به این موضوع پی برده‎اند و این موضوع در آن‌ها نهادینه‌شده است اما هنوز هم کافی نیست. هنوز وضعیت ارتباط دانشگاه و صنعت به‌گونه‌ای نیست که بگوییم روی غلتک افتاده‌ایم، بایستی دلسوزان دانشگاه و جامعه دریایی خودشان ضعف صنعت را جبران کنند. از طرف دیگر به نظر می‌رسد که در دانشگاه‌های ایران هنوز به رشته‌های کارهای تخصصی ورود نکرده‌اند. باید آرام‌آرام رشته‌های میان‌رشته‌ای در دانشگاه‌ها تعریف کرد که به صورت میان رشته‌ای این توانایی جهت رفع نیاز صنایع دریایی را دارا باشند.

رشته‌های دریایی کدام‌ها هستند؟
رشته مهندسی کشتی از گرایش های رشته مهندسی دریا است است. هنوز کشورمان به دلیل تعدد بنادر، به خودکفایی در رشته مهندسی کشتی سازی نرسیده است. به همین دلیل به نیروهای متخصص زیادی نیازمند می ‌باشد.  افراد فارغ التحصیل رشته مهندسی کشتی سازی علاوه بر شغل های تخصصی خودشان به عنوان افسر، بعد از به دست آوردن تجربیات کافی می توانند در صنایع دریایی کشور مشغول به تعمیر و تولید شوند.
رشته الکترونیک و مخابرات دریایی از جمله رشته هایی است که از شاخه های مختلفی از علوم بهره برده و برای اهداف دریایی و نظامی کشور مورد استفاده قرار می گیرد. دانشجویان در این رشته دروس مختلفی از رشته برق را فرا خواهند گرفت. در تمامی وسایل نقلیه خصوصا وسایلی که مسافت های طولانی را می پیمایند ، علم مخابرات و علی الخصوص الکترونیک بسیار مهم و حیاتی است. کسانی که این رشته را می گذرانند در تمامی ارگان های کشتیرانی و دریایی در زمینه الکترونیک و برق ناوگان ها می توانند خدمت کنند.
دانشجویان در رشته مهندسی دریا در واقع قدم به قدم از طراحی تا تولید و نگهداری و همینطور توسعه تجهیزات مورد استفاده در دریا همچون کشتی، قایق، زیردریایی و… به این رشته مرتبط است را فرامی‌گیرند. در واقع این رشته یکی از رشته های نزدیک به مهندسی مکانیک به شمار می رود. همچنین در زمانی که در این رشته مهارت کسب کنید؛ وظیفه نگهداری و تعمیرات کلیه تجهیزات مهندسی مرتبط با دریا به شما محول می شود. رشته مهندسی دریا همچنین دارای سه گرایش متفاوت است. گرایش مهندسی، گرایش کشتی‌سازی و گرایش دریانوردی سه گرایش اصلی رشته مهندسی دریا هستند.
مدیریت بازرگانی دریایی نیز رشته‌ای است که با این هدف تاسیس شد تا به افرادی که تمایل دارند از طریق دریایی تجارت انجام دهند، کمک کند با جنبه های مختلف این کار و نیز امور کمرگی و بنادر آشنا شوند. شاید یکی از وجوه تمایز کشورهای پیشرفته و جهان سومی در همین شیوه های تجارت و دادو ستدها باشد. در این رابطه کارشناسان مدیریت و بازرگانی دریایی می توانند اظهار نظر کنند. رشته دانشگاهی علوم و مهندسی شیلات از رشته های مهندسی منابع طبیعی بوده و برای تحصیل در آن باید در آزمون سراسری علوم تجربی شرکت نمایید. این رشته به مطالعه ی انواع بیماری های دریایی پرداخته و انواع آن ها را شناسایی کرده و تمام تلاش خود را برای رفع مشکلات و بیماری های دریا به عمل می آورد. علاوه بر این رشته شیلات گونه های دریایی را به طور دقیق بررسی نموده و گونه های گیاهی و جانوری که در خطر انقراض قرار دارند را شناسایی می کند.
رشته دانشگاهی زیست شناسی دریا از مجموعه رشته های علوم تجربی بوده و در زیرگروه ۱ این رشته تحصیلی در کنکور سراسری قرار گرفته است. هدف از رشته دانشگاهی زیست شناسی دریا مطالعه محیط های آبی و آبزیان است. رشته دانشگاهی زیست شناسی دریا کمتر از ۲ دهه است که به دانشگاه های ایران وارد شده است. بازار کار و آینده شغلی رشته دانشگاهی رشته دانشگاهی زیست شناسی دریا را در محیط هایی مرتبط با آب می توان جستجو نمود. فرصت های شغلی این رشته برای این متخصصان در کشور ما ایران به راحتی میسر نبوده و فارغ التحصیلان باید مهارت و دانش کافی در این زمینه داشته باشند.حقوق دریایی رشته‌ای است که به طور کلی شامل مجموعه قوانین و مقررات و عرف دریایی حاکم بر روابط افراد و دول در کلیه موضوعات و مسائل و فعالیت‌های مربوط به دریانوردی و سفر دریایی (حمل و نقل مسافر) است.به معنای خاص کلمه حقوق دریایی مجموعه قوانین و مقررات و عرف دریایی حاکم بر روابط افراد و دول و کلیه کسانی که کشتی را مورد بهره برداری قرار می‌دهند و مسائل ناشی از این بهره برداری و موضوعات مربوط به کشتیرانی و حمل و نقل کالا، مسافر و ایمنی در دریاها را شامل می‌شود.
رشته ناوبری که هدف این رشته تربیت جوانانی است كه پس از فارغ التحصیلی بتوانند هدایت یگان‌های شناور نظامی یا بازرگانی را برعهده بگیرند. در این راستا دانش و تخصص لازم را در زمینه ناوبری، عملیات دریایی، توپخانه و موشك، ملوانی، ضد زیردریایی، هواشناسی، آب‌نگاری (شناخت لایه های مختلف آب)، غواصی، یگان‌های شناور سطحی و زیر سطحی، مبانی علوم پروازی و تخلیه و بارگیری به دست می آورند. البته دانشجویان شاخه نظامی به صورت تخصصی‌تر توپخانه، موشک و سلاح‌ها و تجهیزات زیرسطحی را مطالعه می‌کنند و شاخه بازرگانی تخلیه و بارگیری را به صورت گسترده‌تر و تخصصی‌تر می‌خوانند.