گروه اقتصاددریا - از حدود دو دهه پیش ضرورت «توسعه دریا محور» در کشور مطرح شده است و مورد تاکید مقامات ارشد کشور بوده است اما پس از گذشت ۲۰ سال هنوز نمی توان ایران را یک کشور با برنامه توسعه‌ ای با محوریت دریا در نظر گرفت...
به گزارش اقتصادسرآمد، محمد مونسان، عضو هیئت مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران و هیئت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر در یادداشتی به مفهوم عینی “توسعه دریامحور” پرداخته است. از حدود دو دهه پیش ضرورت «توسعه دریا محور» در کشور مطرح شده است و مورد تاکید مقامات ارشد کشور بوده است اما پس از گذشت ۲۰ سال هنوز نمی توان ایران را یک کشور با برنامه توسعه‌ ای با محوریت دریا در نظر گرفت. حتی در سند آمایش سرزمین که امسال توسط شورای عالی آمایش سرزمین منتشر شده باز هم نمیتوان به هیچ وجه دریامحور بودن آمایش سرزمین در ۲۵ سال آینده کشور (تا سال ۱۴۲۴) را مشاهده کرد و این عمیقا جای تاسف دارد که هنوز هم در یک سند بالادستی و در یک شورای عالی، پاشنه این درب بر محور «توسعه خشکی محور!» می‌ چرخد. این در حالیست که در بیانیه گام دوم انقلاب که در سال ۱۳۹۷ توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده است نیز صراحتا بر استفاده از ظرفیت سواحل طولانی ایران تاکید شده است. تعاریف مختلفی از توسعه دریامحور ذکر شده است ولی شاید بهتر باشد برای درک بهتر آن توسط عموم جامعه، ۲۵ مصداق ضروری از توسعه دریامحور را ذکر کنیم. بنابراین میتوانیم بگوییم که:
۱-توسعه دریامحور یعنی اینکه باید بزرگترین، مدرن­ترین و پررونق­ترین شهرهای ایران در کنار سواحل بخصوص سواحل جنوبی شکل بگیرند.
۲- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید بیشترین جمعیت ایران همانند همه دنیا در کنار سواحل باشند بخصوص در کشوری که دارای بیابان­های وسیعی بوده و دائما با معضل خشکسالی و کم آبی دست به گریبان است.
توزیع جمعیت فعلی و شهرهای کشورتوزیع جمعیت فعلی و شهرهای کشور
توزیع جمعیت مطلوب در یک افق 20 ساله با تفکرات توسعه دریامحورتوزیع جمعیت مطلوب در یک افق ۲۰ ساله با تفکرات توسعه دریامحور
۳- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید بزرگترین صنایع ایران بخصوص «صنایع آب­بر» به کنار سواحل منتقل شده و قویا از طرح­های توسعه‌­ای صنایع بزرگ در مرکز ایران جلوگیری کرد.
۴- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید کشاورزی ایران را به کنار سواحل منتقل کرد. به‌جای شیرین‌­سازی آب دریای عمان و خلیج فارس و انتقال هزار کیلومتری آن به مرکز ایران و سپس انجام امور کشاورزی (و همچنین صنعتی) در بیابان‌­های خشک مرکز ایران، بهتر است کشاورزی را به کنار سواحل (حتی سواحل جنوبی با خاک حاصلخیز) منتقل کرد.
۵- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید به «پدافند غیرعامل» در سواحل بیشتر از مرکز ایران توجه شود و فراموش نکنیم که اولین مرزهای دفاعی ما در سواحل است. همین هراس از دریا در طی قرنها باعث شده که ایرانی­ها از سواحل فرار کرده و به مرکز ایران پناه ببرند. 
۶- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید مقر فرماندهی و لجستیک و عملیات نیروی دریایی ارتش و سپاه بجای تهران در سواحل مستقر شوند (که البته در مورد سپاه تا حدود زیادی انجام شده است).
۷- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید وزرایی را انتخاب کنیم که با مفهوم توسعه دریامحور بیگانه نباشند بخصوص دو وزارتخانه مهم صمت (صنعت، معدن و تجارت) و وزارت راه و شهرسازی. مهمترین علت اجرایی نشدن توسعه دریامحور در کشور و محرومیت حاد مناطق ساحلی جنوبی کشور این است که غالبا وزرا و مدیران رده بالا و میانی کشور هیچ اعتقادی به دریا به عنوان محور توسعه نداشته و ندارند.
۸- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید کلیه شهرهای مهم ساحلی و بنادر کشور به خطوط راه آهن سراسری کشور متصل باشند و در امتداد سواحل هم دارای راه آهن باشیم. جای تاسف عمیق است بطور مثال در امتداد سواحل مکران (دریای عمان) نه تنها حتی ۱ کیلومتر راه آهن وجود ندارد بلکه در برنامه­‌های آتی ۱۰ و ۲۰ و ۳۰ سال آینده شرکت راه آهن نیز هیچ برنامه‌­ای برای آن وجود ندارد. افزایش درآمد ترانزیتی کشور (برای عبور بار از ایران) بدون اتصال بنادر به شبکه ریلی بین‌المللی محال است. «توسعه محور شرق» نیازمند توسعه فوری زیرساختها است.
نقشه راه آهن کشور- سواحل مکران خالی از ریلنقشه راه آهن کشور؛ در امتداد سواحل مکران هیچ ریلی وجود نداشته و نخواهد داشت!
 در نیمه شرقی کشور هیچ آزادراهی وجود ندارد!.
۹- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید بزرگترین شهرهای ساحلی جنوب ایران به شبکه آزادراهی کشور متصل باشند چراکه از الزامات اصلی سوق دادن جمعیت به سمت سواحل جنوبی و از ارکان توسعه گردشگری و ترانزیت است. چگونه ممکن است با راههای جاده­‌ای نامناسب، غیرایمن، طولانی و خطرناک از مرکز ایران به سواحل جنوبی، امیدی به توسعه این سواحل داشت؟ جای تاسف عمیق است که در کل نیمه شرقی و جنوبی کشور حتی ۱ کیلومتر آزادراه وجود ندارد و در برنامه آتی وزارت راه هم جایی ندارد. مورد ۸ و ۹ به روشنی نشان میدهد که وزرا و مدیران ارشد دولتی باوری به توسعه دریامحور تا به امروز نداشته‌­اند.
۱۰- توسعه دریامحور یعنی اینکه باید درآمد ترانزیت ایران از درآمد نفت بیشتر شود. برای این مهم باید سرمایه­‌گذاری‌­های کلان در بنادر انجام داد و از شرکای معتبر و بزرگ خارجی استفاده کرد. وضعیت‌هایی مانند شرایط تحقیرآمیز و توهین آمیز مشارکت هندی‌­ها در توسعه بندر چابهار که سالهاست در ازای مبالغ ناچیز و خجالت آور، بخش عظیمی از توسعه شرق را بدلیل تبعیت از تحریم‌های آمریکا معطل خود کرده‌­اند باید هرچه سریعتر مرتفع گردند.