گروه اقتصاددریا - استاد دانشگاه و متخصص حوزه مدیریت منابع آب اعتقاد دارند که حفظ منابع آبی استان ساحلی و دریایی بوشهر در شرایط خشکسالی نیازمند مدیریت تقاضا به جای مدیریت تامین و مصرف آب است.
استان ساحلی بوشهر به کمبود جدی منابع آبی روبرو است و حدود ۹۰ درصد از آب شرب مصرفی این استان از طریق استان‌های همجوار تأمین می‌شود.این استان که با سواحل دریایی عجین شده است در زمینه آب کشاورزی و آب صنعتی نیز با کمبودهای جدی روبرو است و بخش عمده منابع آب زیرزمینی این استان در وضعیت بحرانی قرار گرفته است تا آینده مبهمی در انتظار باغات و مزارع این استان باشد.در این شرایط با اتخاذ راهکارهای منابع و مدیریت بهینه مصرف می‌توان ضمن حفظ منابع آبی موجود، شرایط فراهم کرد که هم در زمینه آب شرب و هم در حوزه آب کشاورزی چالش‌ها کاهش یافته و به آینده امیدوار بود.
در این زمینه با جابر مظفری زاده متخصص حوزه آب استان بوشهر و دکترای مدیریت منابع آب گفت‌وگویی داشته‌ایم.
مهمترین راهکارها برای تأمین آب در این شرایط کم‌آبی چیست؟
یکی از مهمترین، اساسی‌ترین و اصولی‌ترین راهکارها در مدیریت منابع آب که سیاست‌گذاری کلان کشور آن را مد نظر قرار نداده است، مدیریت تقاضا به جای مدیریت تأمین آب است.همه هم و غم مسئولان حوزه آب و کشاورزی کشور روی این است که به هر صورتی آب را تأمین کنند برای مصارف مختلف؛ از شرب تا صنعت و کشاورزی. ولی روی مدیریت تقاضا تقریباً هیچ تمرکزی در کشور نداریم و باید روی مدیریت تقاضا تمرکز شود تا منابع آب را حفظ کنیم.بی‌توجهی به مطالعات آمایش سرزمین یکی دیگر از مسائلی است که باعث شده صنایع در مناطق غیرمناسب جانمایی شده و توسعه یابند که موجب هدررفت آب می‌شود که باید بازنگری جدی صورت گیرد.بخش اعظم آب مصرفی در بخش کشاورزی تبخیر می‌شود و کاهش تبخیر در بخش کشاورزی از راهکارهای مدیریت مصرف است که می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی را در منابع آب ایجاد کند.کاهش تلفات به‌ویژه در حوزه شرب از دیگر مسائلی است که باید مد نظر قرار گیرد. ۴۰ درصد هدررفت آب در شبکه‌های آبرسانی میزان بسیار بالایی است که رفع این هدررفت باعث می‌شود هیچ کمبود آبی در حوزه شرب نداشته باشیم و نیازی به ساخت آب‌شیرین‌کن هم نیست.جداسازی آب شرب از آب شست‌وشو و بهداشتی یکی دیگر از راهکارهای مهم است که در کشور باید به این مسئله توجه شود.هدف‌گذاری و حرکت به سمت کاهش مصرف سرانه به سمت مصرف بهینه است که در کشورهای پیشرفته ۱۳۰ لیتر است و در استان بوشهر حدود ۳۰۰ لیتر در روز است.یکی از مهمترین ضعف‌ها و از عوامل چالش‌های آبی، ضعف مدیریت‌ها است. در حوزه مدیریت منابع آب باید چه تصمیماتی اتخاذ شود؟یکی از موضوعاتی که دیده نشده است، ارزیابی کیفی مدیران حوزه آب شرب و کشاورزی است. باید به جای ارزیابی مدیران حوزه کشاورزی بر اساس پرداخت وام و یا تولید محصول، باید ارزیابی بر اساس میزان صرفه‌جویی در مصرف آب و یا میزان افزایش تولید در واحد سطح مد نظر قرار گیرد.استفاده مفید از آب باران و سطوح آب گیر و بازیابی آب‌انبارهای قدیمی به سبک جدید است که باید از بارش باران در فصل زمستان به خوبی استفاده کنیم و بخش قابل توجهی از مصارف بهداشتی و آبیاری فضای سبز را از پشت بام‌ها تأمین کنیم تا آب به جای اینکه وارد دریا شود، به صورت بهینه استفاده شود.استانداردسازی تجهیزات مصرف آب در منازل و گسترش تجهیزات کم‌مصرف می‌تواند یکی دیگر از راهکارهای کاهش مصرف آب به ویژه در زمینه شرب و بهداشت باشد.چه روش‌هایی را برای بهینه‌سازی مصرف آب در استان بوشهر پیشنهاد می‌کنید؟یکی از مهمترین راهکارها به ویژه در حوزه صنعت، بازچرخانی آب است که می‌توان تا ۷۰ درصد صرفه‌جویی مصرف را داشته باشیم. یا در بخش خانگی می‌توان بخش قابل توجهی از آب مورد استفاده از آب بهداشت و شست‌وشو را دوباره برای فضای سبز استفاده کرد.
بخش عمده نخیلات به صورت غرق‌آبی در حال آبیاری هستند و اگر این روش را به روش جوی‌پشته‌ای تبدیل کنیم ۳۰ درصد کاهش مصرف را خواهیم داشت این کار یک هزینه اولیه دارد ولی در ادامه دستاوردهای خوبی خواهد داشت. شهرداری‌ها می‌توانند با یک نوآوری و ارائه تخفیف‌ها و مشوق‌های مناسب باعث شوند تا ساختمان‌ها به سمت استفاده از شیوه‌های بازچرخانی آب بروند.در حوزه کشاورزی که پرمصرف‌ترین بخش است با برخی اقدامات می‌توان صرفه‌جویی بسیار خوبی در حوزه مصرف آب داشت.بخش عمده نخیلات به صورت غرق‌آبی در حال آبیاری هستند و اگر این روش را به روش جوی‌پشته‌ای تبدیل کنیم ۳۰ درصد کاهش مصرف را خواهیم داشت. مطالعات این طرح انجام شده و می‌تواند کسری مصرف استان را جبران کند.در حال حاضر ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری نخیلات استان بوشهر استفاده می‌شود که با اصلاح این روش می‌توان ۱۲۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی کرد که چهار برابر کل کسری آب مخزن زیرزمینی استان است.استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی فشار بسیار زیادی را به این منابع وارد کرده است. چه راهکاری در این زمینه پیشنهاد می‌کنید؟ نیمی از چاه‌های استان بوشهر غیرمجاز هستند و به خاطر عدم کنترل، مصرف بسیار بالایی دارند و یکی از راهکارها این است که جلوی تخلف آنها گرفته شود. اکنون در کشور ابتدا چاه غیرمجاز حفر می‌شود و در نهایت با یک پروسه طولانی ممکن است چاه غیرمجاز را پر کنند که در اغلب موارد منتج به این نتیجه هم نمی‌شود.پساب یکی از مهمترین منابع برای مصارف غیرشرب است. چه راهکاری برای استفاده مناسب از پساب وجود دارد؟استفاده از پساب برای مصارف مختلف از دیگر راهکارها است. شهر بوشهر نزدیک به ۱۵ میلیون مترمکعب پساب تولید می‌کند که شوری حدود سه هزار دارد که قابلیت مصرف بهتری نسبت به ۹۶ درصد از منابع آبی استان بوشهر دارد.
این پساب با آلودگی بسیار بالا از ۲۴ سال پیش وارد عالی‌شهر و نهایتاً خلیج فارس می‌شود که عوارض بسیار بالایی دارد. این میزان پساب نصف کل کسری آب استان بوشهر است.می‌توان در دو هزار هکتار از این کشت دو هزار و ۵۰۰ شغل ایجاد کرد. سرمایه‌گذار آماده است، زمین و آب هم وجود دارد و یک همت استانی می‌خواهد که بتوان از این پساب استفاده کرد. بر اساس طرحی که خودم نوشته‌ام می‌توان هزاران هکتار را می‌توان جنگل‌کاری کرد و استفاده مناسبی از این پساب کرد. می‌توان در دو هزار هکتار از این کشت دو هزار و ۵۰۰ شغل ایجاد کرد. سرمایه‌گذار آماده است و زمین وجود دارد و آب هم وجود دارد و یک همت استانی می‌خواهد که بتوان از این پساب استفاده کرد.