گروه نفت و انرژی – امید متین - «پتروشیمی» یکی از صنایع بزرگ ایران و جهان است که «آب بر» است؛ یعنی به مقدار بسیار زیادی آب برای خنک شدن راکتورها و کوره ها و ... نیاز دارد. چنین صنایع بزرگ آب بر را در دنیای مدرن امروزی، در سواحل احداث می کنند تا دسترسی آسان به آب لازم داشته باشند، اما در ایران گویا قصه این صنعت هم برعکس دنیاست! زیرا پتروشیمی ها مستقیم آمده اند تا دل کویر. جایی که برای آب آشامیدنی هم مشکل داریم تا برسد به صنایع بزرگ آب بر. در این باره گفت و گو کردیم با مهندس علی عباسی، دانش آموخته رشته مهندسی نفت از دانشگاه صنعتی شریف و صادر کننده محصولات پتروشیمی و با تحلیلی گذرا به مقوله پتروشیمی در ایران و جهان، می رسیم به وضعیت تبدیل صنعت دریا محور به صنعت خشکی محور! بخوانید:
اقتصادسرآمد:  با توجه به اینکه پتروشیمی ها اقتصاد آب بر هستند، چرا اغلب در خشکی و کویر جانمایی شده اند و آیا این نقص بزرگی است یا می توان به آن اعتنا نکرد؟
علی عباسی: نقص بزرگ یک کارخانه پتروشیمی، خوراک آن است. مثلا ما در قم کارخانه پتروشیمی احداث کردیم، اما خوراک آن در عسلویه می باشد و باید از عسلویه خوراک را با تانکر به قم انتقال دهیم! این هزینه بر است؛ چرا که جانمایی این گونه کارخانجات، بر اساس دانش فنی نبوده است و فقط برا این که اعلام کنند یک پتروشیمی احداث کرده و برای شهر پول و امکانات آورده و اشتغال زایی کرده ایم، چنین اقدامات غیر علمی و غیراصولی می کنند. به این موضوع فکر نمی کنند خوراک این پتروشیمی در عسلویه است و باید با تانکر بیاید؛ زیرا حتی زیرساخت لازم مانند خط ریلی هم وجود ندارد. این همه فاصله یعنی هزینه های سرسام آور حمل و نقل، بعلاوه فرسودگی جاده ها و ماشین آلات. اصلا مقرون به صرفه نیست. نمونه دیگر، در حال حاضر در همدان یک مجتمع پتروشیمی است که PVC تولید می کند؛ خوراک این پتروشیمی از بندر امام خمینی می آید و باید از خوزستان حمل کنند تا خوراک را به همدان برسانند! بعد تانکر به تانکر خالی کنند که اگر 40 هزار تن PVC تولید می کند به حداقل 40 هزار تن خوراک نیاز دارد و تصور کنید این ماده با چه حجمی و چه خطراتی تا همدان میآید و با هزینه بالا، نگهداری می شود تا زمان مصرف و تولید. با توجه به این که زیرساخت مناسبی برای حمل و نقل نداریم، مسافت بین خوراک تا کارخانه بسیار زیاد است و هزینه و خطر بسیار بالایی ایجاد می کند، تصور کنید اگر این پتروشیمی در بندر امام احداث می شد بهتر بود یا نه؟ نتیجه این می شود که چندین ماه است که این پتروشیمی به دلیل نداشتن خوراک، فعالیت ندارد.درک این نکته حتا به دانش فنی بالا هم نیاز ندارد؛ اما چرا جانمایی درست انجام نمی شود؟ 
اقتصادسرآمد:  به توجه به گفته ها  و شواهد مصداق، در کشور ما برای اقتصاد، تصمیمات سیاسی گرفته می شود، نه اقتصادی؟
علی عباسی: متاسفانه در کشورمان به جای سیاست اقتصادی، اقتصاد سیاسی حکم فرماست. برای مثال همان طور که گفتم بزرگترین رقیب ما در بازار شرکت سابیک عربستان است. این شرکت در سال گذشته 60 میلیارد دلار تولید محصولات پتروشیمی داشته است و ایران 24 میلیارد دلار. این شرکت دولتی است اما به جای این که همه مبلغ را به عنوان سود بین سهامداران تقسیم کند، بخش قابل توجه را به منظور توسعه صنعت پتروشیمی هزینه کرده است. در حالی که در ایران 24 میلیارد دلار درآمد داشته که تقریبا 30  درصد حدودا حاشیه سود است.  یعنی حدود 8 میلیارد دلار. و همه آن بین سهامداران تقسیم شده و در طرح توسعه سرمایه گذاری شرکت صرف نکردهاند.تصمیم سیاسی برای اقتصاد یعنی همان که اشاره شد؛ کارخانه در قم است و خوراک در عسلویه. کارخانه در همدان است  و خوراک در خوزستان. صنایع آب بر می آیند و در دل خشکی و کویر قرار می گیرند. مثلا ذوب آهن می آید وسط کویر! اینها نمونه های بارز تصمیم سیاسی برای اقتصاد است؛ زیرا تصمیم اقتصادی برای اقتصاد، روش علمی و محاسبه دقیق دارد و همه جوانب تولید تا مصرف را مورد مطالعه قرار می دهند و سپس اقدام می کنند. اقتصادسرآمد:  با همین منطق تصمیم اقتصادی برای اقتصاد، آیا ادامه رساندن خوراک به کارخانجات و نابودی منابع آبی برای کارخانجات آب بر معنا دارد، یا برچیدن این کارخانجات و بردن آنها به محل و مکان درست؟ مثلا همین پتروشیمی قم را جمع کنند ببرند به سمت عسلویه. آیا به نظر شما این مقرون به صرفه است یا ادامه وضع فعلی؟علی عباسی: برای ساخت یک پتروشیمی حجم زیادی از سرمایه گذاری صورت گرفته است در حال حاضر اگر شما بخواهید پتروشیمی احداث کنید حداقل 300 میلیون دلار هزینه بر خواهد بود. سطح اولیه ساخت پتروشیمی از یک میلیارد دلار به بالا شروع می شوند، یک میلیارد دلار برای آن هایی که در بندر امام یا عسلویه هستند، و برای مابقی هزینه های بالاتری نیاز است. حال  اگر بخواهیم این ها را جمع آوری و جابجا کنیم یک عدد بسیار بالایی هزینه می شود. در چنین مواردی باید از ابتدا اشتباه نکرد و طراحی پروژه را دقیق انجام داد. قدمت پتروشیمی رازی بیش از 50 سال است. و یا پتروشیمی آبادان کلا قدیمی است و با این که کنار آب است و خوراک اولیه هم دارد، اما بازدهی آن کم شده است و قطعا زیان ده است؛ بنابر این یا باید جمع شود یا نوسازی. چه احداث تازه و چه نوسازی و بهسازی همه باید طبق اصول علمی و فنی انجام شود و بر اساس مطالعات دقیق باشد. سنجش موقعیت، وضعیت کارگران، وضعیت مواد اولیه و خوراک کارخانه، بازار مصرف و ... همه موارد باید سنجیده شوند و سپس تصمیم علمی و اقتصادی گرفته شود و نه تصمیم سیاسی. 
اقتصادسرآمد:  تصمیم گیر کلان برای این برچیدن یا ایجاد و تجهیز جدید کیست؟
 علی عباسی: پتروشیمی های ما به طور اسمی، خصوصی؛ ولی در واقع، خصولتی هستند؛ مثلا هلدینگ پارسیان که  دارای 10 پتروشیمی و پالایشگاه بزرگ در ایران است و زیر مجموعه وزارت دفاع است. این هلدینگ از 90 میلیون تن ظرفیت اسمی صنعت پتروشیمی سهمی حدود 12 میلیون تنی را از حیث سهام مدیریتی در اختیار دارد. این وزارت خانه دولتی است؛ اما معمولا ادعا می کنند که خصوصی هستند؛ اگر وزارت دفاع خصوصی است که هیچ حرفی نداریم؛ اما اگر وزارت دفاع دولتی است، هلدینگ های آن نمی توانند خصوصی باشند و همان واژه معروف خصولتی باید به کار برد. بنابراین، تصمیم گیرنده کلان همان دولت است و اگر دولت برای اقتصاد به تصمیم های سیاسی ادامه بدهد و به جای تصمیم اقتصادی مبتنی بر مطالعات دقیق، تصمیم های سیاسی مبنی بر قول و وعده نمایند یا ... بگیرد، وضعیت بهبود پیدا نخواهد کرد.