گروه راهبردی - پدرام محسن‌نژاد - «جزایر سه‌گانه ایرانی» در خلیج فارس، به‌ویژه در نزدیکی تنگه هرمز، از جمله نقاط استراتژیک و حیاتی در منطقه به شمار می‌روند که در طول تاریخ همواره تحت حاکمیت و مالکیت ایران بوده‌اند. این جزایر علاوه‌بر موقعیت جغرافیایی حساس خود، از منظر ژئوپلیتیک و اقتصادی نقش اساسی در امنیت منطقه و امنیت انرژی جهانی دارند. اهمیت این جزایر نه‌تنها به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌شان در کنار یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی جهان، بلکه به‌دلیل توانایی ایران در کنترل مسیرهای صادرات نفت و گاز، نظارت بر ترافیک دریایی و استفاده از آن‌ها به‌عنوان پایگاه‌های نظامی، امری غیرقابل انکار است.
جزایر سه‌گانه‌ی «ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک» که در تنگه هرمز واقع شده‌اند، به‌عنوان یکی‌از نقاط استراتژیک در خلیج فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این جزایر نه‌تنها در تأمین امنیت دریانوردی و نفتی منطقه، نقش حیاتی دارند، بلکه موقعیت ژئوپلیتیکی آن‌ها به ایران این امکان را می‌دهد که کنترل کاملی بر این مسیر حیاتی داشته باشد. در کنار اهمیت نظامی و اقتصادی این جزایر، اعتراف تاریخی انگلستان به مالکیت ایران بر این جزایر در اوایل قرن بیستم، پایه‌گذار تثبیت حقوقی و حاکمیتی ایران بر آن‌ها شده است.
در این گزارش به بررسی تاریخچه‌ی دقیق جزایر سه‌گانه و اهمیت استراتژیک آن‌ها از منظر ژئوپلیتیک پرداخته خواهد شد.

تاریخچه جزایر سه‌گانه ایرانی
۱) دوران باستان و دوران پیش از اسلام
دوره هخامنشیان (۵۵۰ - ۳۳۰ پیش‌از میلاد): جزایر سه‌گانه در دوران هخامنشیان بخشی از قلمرو امپراتوری ایران بودند. گزارش‌های مورخان یونانی همچون هرودوت به تأسیس و تأمین امنیت مسیرهای تجاری در خلیج فارس اشاره دارند که جزایر سه‌گانه بخشی از این مناطق بوده‌اند. در این زمان، در جزایر استفاده‌های تجاری و دریایی به‌ویژه برای کشتیرانی و تجارت وجود داشت.
دوره ساسانیان (۲۲۴ - ۶۵۱ میلادی): در دوران ساسانیان، ایران کنترل بر جزایر خلیج فارس، به‌ویژه جزایر سه‌گانه را حفظ کرد. منابع تاریخی از جمله آثار ابن‌حوقل و یاقوت حموی به حاکمیت ایران بر این جزایر در دوران ساسانیان اشاره دارند.

۲) دوران اسلامی و حکومت‌های ایرانی
خلافت عباسیان (۷۵۰ - ۱۲۵۸ میلادی): در دوران عباسیان، ایران همچنان بر جزایر خلیج فارس تسلط داشت. گزارشی از ابن‌خردادبه جغرافی‌دان ایرانی بیان می‌کند که جزایر سه‌گانه تحت حاکمیت ایران قرار داشتند و در این دوران جزایر به‌عنوان پایگاه‌های تجاری و دریایی در خلیج فارس شناخته می‌شدند.
آل‌بویه و سلجوقیان (۹۳۶ - ۱۱۹۴ میلادی): در دوران آل‌بویه و سپس سلجوقیان، جزایر همچنان در کنترل ایران بودند و از آن‌ها به‌عنوان نقاط استراتژیک برای تجارت و امنیت استفاده می‌شد.

۳) دوران استعمار و رقابت‌های بین‌المللی
استعمار پرتغال و بریتانیا (قرن ۱۶ تا ۱۹ میلادی): پرتغالی‌ها در قرن ۱۶ میلادی در تلاش بودند که بر جزایر خلیج فارس تسلط یابند که در سال ۱۵۰۷ میلادی وارد خلیج فارس شدند، اما با پایان سلطه پرتغالی‌ها در اوایل قرن ۱۷ (۱۶۲۲ میلادی) از سوی شاه‌عباس اول صفوی، بریتانیا پس از ۱۱۷ سال به‌عنوان قدرت غالب در منطقه درآمد.
توافق‌نامه‌های ایران و بریتانیا (۱۹۰۳ - ۱۹۱۹): در سال ۱۹۰۳ سفیر وقت بریتانیا در تهران به ارائه‌ی نقشه‌ی جامعی اقدام کرد که بر اساس آن جزایر سه‌گانه جزو قلمرو ایران بودند، پس از جنگ جهانی اول این نقشه به عنوان سند مهمی مانع تسلط بریتانیا بر جزایر ایرانی شد.
۴) دوران قاجار و پهلوی
دوره‌ی قاجار (۱۷۸۹ - ۱۹۲۵ میلادی): ایران در دوران قاجار بر جزایر سه‌گانه تسلط داشت. در سال ۱۸۸۷ میلادی، بریتانیا بر ناصرالدین شاه و مظفرالدین‌شاه فشار آورد تا جزایر ایرانی را بفروشند یا اجاره دهند، اما موفق نشد تا این‌که با فشار بر شیوخ محلی به اهتزار پرچم امارت‌های راس‌الخلیفه و الشارجه اقدام کردند.دوره پهلوی (۱۹۲۵ - ۱۹۷۹ میلادی): در سال ۱۹۷۱ میلادی، ایران پس از توافق با شیوخ قواسمی و اعزام نیروهای نظامی به جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک، حاکمیت خود را بر این جزایر مستقر کرد. در این‌سال با خروج بریتانیا از منطقه، ایران به‌طور رسمی کنترل خود را بر جزایر سه‌گانه برقرار ساخت.

اهمیت استراتژیک جزایر سه‌گانه
 از منظر موقعیت ژئوپلیتیک
۱) موقعیت جغرافیایی و راهبردی
جزایر سه‌گانه‌ی ایران در نزدیکی تنگه هرمز، یکی‌از مهم‌ترین و پرترددترین گذرگاه‌های آبی جهان قرار دارند. تنگه هرمز که راه ارتباطی دریای عمان به خلیج فارس است، روزانه از آن حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت و میلیون‌ها تن گاز طبیعی عبور می‌کند. بنابراین تسلط ایران بر این جزایر به‌ویژه در این منطقه حیاتی، قدرت این کشور را برای نظارت و کنترل جریان‌های نفتی و دریایی در خلیج فارس به‌شدت تقویت می‌کند.

۲) حضور نظامی و امنیتی
جزایر سه‌گانه به‌عنوان پایگاه‌های نظامی برای ایران در منطقه خلیج فارس عمل می‌کنند. این جزایر امکان استقرار نیروهای دریایی، هوایی و زمینی را به ایران می‌دهند و به‌ویژه در صورت بروز تهدیدات امنیتی در منطقه، ایران قادر است از آن‌ها برای دفاع از حاکمیت خود و انجام عملیات‌های نظامی استفاده کند.

۳) اهمیت اقتصادی و انرژی
جزایر سه‌گانه‌ی ایران در مسیرهای حیاتی ترانزیت نفت و گاز قرار دارند. تنگه هرمز که در نزدیکی این جزایر قرار دارد، به‌عنوان مهم‌ترین شریان صادرات انرژی از خلیج فارس به بازارهای جهانی شناخته می‌شود. تسلط بر این جزایر به ایران این امکان را می‌دهد که نظارت و مدیریت بهتری بر تجارت انرژی و ذخایر نفت و گاز داشته باشد.

ادعاهای باطل شیوخ حاشیه خلیج فارس بر حاکمیت جزایر سه‌گانه
۱) حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه
حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه «تُنب بزرگ، تُنب کوچک و ابوموسی» بر اساس مستندات تاریخی و حقوقی اثبات‌شده است. در اسناد مختلف تاریخی از جمله توافق‌نامه‌های ایران و بریتانیا در سال‌های ۱۹۰۳ و ۱۹۱۹، به‌وضوح حاکمیت ایران بر این جزایر تأکید شده است. همچنین در سال ۱۹۷۱ ایران به‌طور رسمی نیروهای نظامی خود را به این جزایر اعزام کرد و حاکمیت خود را بر آن‌ها تثبیت کرد.
۲) ادعاهای امارات متحده عربی
با این‌حال امارات متحده عربی از زمان تأسیس خود در سال ۱۹۷۱ ادعای مالکیت بر جزایر سه‌گانه را مطرح کرده است. این کشور هر ساله در مجامع بین‌المللی و در چارچوب نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل به این ادعاها پرداخته است، اما ایران با استناد به مستندات تاریخی و نقشه‌ها، تأکید می‌کند که جزایر سه‌گانه همیشه بخشی از خاک ایران بوده و این موضوع نه‌تنها در سطح ملی بلکه در سطوح بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است.

۳) توافق‌های بین‌المللی و حقوقی
ایران از قوانین و مقررات بین‌المللی برای تأکید بر حاکمیت خود بر جزایر سه‌گانه استفاده کرده است. به‌ویژه کنوانسیون حقوق دریاها (UNCLOS) که در سال ۱۹۸۲ توسط سازمان ملل متحد تصویب شد، به‌وضوح به حقوق کشورها در کنترل مناطق دریایی و جزایر تحت حاکمیت خود اشاره دارد. بر اساس این کنوانسیون، ایران حق دارد که جزایر سه‌گانه را تحت کنترل خود نگه دارد و از آن‌ها به‌عنوان بخشی از آب‌های سرزمینی خود استفاده کند. علاوه‌بر این، ایران همواره بر اساس توافق‌نامه‌های تاریخی و بین‌المللی که از سوی کشورهای مختلف از جمله بریتانیا در دوره‌های مختلف تأیید شده است، مالکیت خود را بر این جزایر مطرح کرده و ادعاهای سایر کشورها را رد کرده است.
ادامه دارد....