در ایران چیزی به اسم بازارسازی برای کشتی نداریم
​​​​​​​گروه اقتصاد دریامحور - - مجتمع کشتی‌سازی ایلکا که در زمینه ارایه خدمات دریایی شناورها (فولادی و آلومینیومی) فعال است، بزرگترین شرکت کشتی‌سازی بخش خصوصی استان بوشهر است که خدماتی از جمله طراحی و ساخت انواع شناورهای فلزی، داکینگ و آنداکینگ شناورها با ابعاد مختلف، تعمیرات، بازسازی و تغییر کاربری شناورهای مختلف فولادی و آلومینیومی، ساخت و تعمیرات سکوهای نفتی و گازی، خدمات سند بلاست و رنگ آمیزی، تعمیرات شافت و پروانه، ساخت و تعمیر قطعات مختلف و سرویس تجهیزات و ماشین آلات همراه با نصب و عملیاتی کردن و راه اندازی موتورهای اصلی و ژنراتور و ... را انجام می‌دهد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، با وجود توانمندی متعدد این شرکت در ساخت، تعمیرات و اسکراپ انواع شناورهای سبک، نیمه سنگین و سنگین، آنچه رونق را از بازار این شرکت کم کرده است، رقابت آن با شرکت‌های دولتی و عمومی است. سوگیری‌های اعتباری و قانونی که برای شرکت‌های دولتی وجود دارد، امکان رقابت را برای بخش خصوصی سخت و فضای رقابت را محدود کرده است. در گفتگوی روزناه دریایی اقتصاد سرآمد با محمدامین فقیه، مدیرعامل کشتی‌سازی ایلکا به مسائل و موضوعات کشتی‌سازی بخش خصوصی در کشور پرداخته شده است. امید آن که، همانطوری که رئیس جمهوری ـ مسعود پزشکیان ـ در آخرین جلسه توسعه اقتصاد دریامحور تاکید کرده است، با تدوین یک استراتژی دقیق، حضور بخش‌خصوصی در صنایع مربوط به دریا تسهیل گردد.

اقتصاد سرآمد: لطفاً خودتان و شرکت خودتان را معرفی بفرمایید؟
فقیه: محمد امین فقیه، مدیرعامل کشتی سازی ایلکا در استان بوشهر هستم. از 27 اسفند سال 1393 فعالیت شرکت شروع شده و تاکنون هم ادامه پیدا کرده است.

اقتصاد سرآمد: کارخانه شما دقیقا چه شناورهایی را می‌سازد؟
فقیه: ما از طراحی، ساخت، تعمیرات و اسکراپ را انجام می‌دهیم. طراحی تمام شناورهای نوساز اعم از شناورهای سبک، نیمه سنگین و سنگین که سفارش داده می‌شود. سبک‌ها شامل انواع و اقسام پوش بوت‌ها از 9 تا 14 متر، مورین بوت‌های 14 تا 17 مترو یدک‌کش‌های 23 متری می‌سازیم و شناورهای نیمه سنگین مثل جنرال کارگوها، مثل دوبه ها؛ بارج‌های هزار، دوهزار، سه هزار یا چهار هزار می‌سازیم و تعمیر می‌کنیم. و شناورهای سنگین مثل شناورهای Offshore  مانند یوتیلیتی‌های 42 متری، ساپلای 60 متری و بارج‌های 7هزار، 8 هزار، 9 هزار، 12 هزار می‌توانیم طراحی کرده و بسازیم و تعمیر آنها را انجام دهیم.

 اقتصاد سرآمد: بر مبنای سفارش کار می‌کنید؟
فقیه: بله! بر مبنای سفارش کار انجام می‌گیرد. طی دو سال اخیر سعی کردیم قالب برخی از شناورها  مانند شناورهای خدماتی مثل مورین‌ها و یدک کش را آماده کنیم. این پروژه‌ها معمولاً یا توسط شرکت ما تکمیل شده و به آب انداخته می‌شود و یا اینکه مشتری قالب را می‌خرد که حدود 40 درصد سازه پیش رفته است و تکمیل آن را سفارش می‌دهد.

اقتصاد سرآمد: شما چکونه نیاز مشتری را پیش بینی می‌کنید؟
فقیه: چون شناورها را ما به صورت دقیق با استفاده از نقشه‌های  ترتیبات عمومی، نقشه‌های کارگاهی،  نقشه‌های CNC ، نقشه‌های پایپینگ، نقشه‌های ناوبری، نقشه‌های ماشینری طراحی می‌کنیم و به مشتری عرضه می‌کنیم و اگر مشتری نپسندد، ما آن را می‌سازیم، چرا که این شناورها مورد نیاز کشور ما هست.

اقتصاد سرآمد: مشتری‌ها چه کسانی هستند؟
فقیه: مشتری‌های ما عمدتاً خصوصی هستند. بیشتر آنها ایرانی هستند و جدیداً مشتری‌های اماراتی داریم. سه فروند شناور آلومینیمی برای مشتری اماراتی با قیمت مناسب ساخته شده است و 6 فروند دیگر برای تعمیرات شناورها با آنها قرارداد بسته‌ایم؛ 3 فروند کوبه بوت‌های 60 متری، 1 ساپلای 65 متری و یک یوتیلیتی 42 متری دارند.

اقتصاد سرآمد: آیا در امارات این ساخت و تعمیرات انجام نمی‌شود؟
فقیه: در امارات شرکت‌های وجود دارند که توانایی بسیار بالایی در ساخت وتعمیرات شناورها دارند.

اقتصاد سرآمد: به چه دلیل به شما مراجعه کردند؟
فقیه: به دلیل رایزنی‌های که با آنها داشتیم به ما مراجعه کردند. در برنامه تعمیر شناورهای آنها را در دستور کار داریم و بعد از نوسازی شناورهای آنها را پی خواهیم گرفت. ما در ابتدا خواستیم تا خودمان را به طرف اماراتی اثبات کنیم.

اقتصاد سرآمد: با چه قمیت و با چه شرایطی؟
فقیه: قیمت‌ها را تقریباً با سود بسیار کم در نظر گرفتیم. مزیت ما هم مالی و هم زمان بوده است. ما در زمان کم توانستیم توانمندی خود را به آنها اثبات کنیم و بتوانیم قرارداد تعمیرات شناورهای بزرگتر را داشته باشیم و سفارش ساخت شناورهای نوساز را هم بگیریم.

اقتصاد سرآمد: بازاریابی را چگونه انجام دادید و چگونه مشتری را پیدا کردید؟
فقیه: از طریق یک بازاریابی شخصی و از طریق یک دوست توانستیم با این شرکت ارتباط برقرار کنیم.

اقتصاد سرآمد: وجه تبلیغی کار شما چیست؟
فقیه: وجه تبلیغی ما کمترین هزینه و زمان می‌باشد.

اقتصاد سرآمد: کمترین هزینه ساخت و یا تعمیر در کارخانه شما چه مقدار می‌باشد؟
فقیه: حداقل هزینه برای تعمیر یک شناور 30 متری است که بین 3 تا 4 میلیارد تومان می‌باشد.

 اقتصاد سرآمد: اگر کسی بخواهد یک کشتی تفریحی خانوادگی از شما بخرد، چه مقدار باید هزینه بپردازد؟
فقیه: این شناور حدود 19 متر طول خواهد داشت و بین 20 تا 30 میلیارد تومان هزینه دارد.

اقتصاد سرآمد: این مبلغ هزینه سنگینی محسوب نمی‌شود و الان در کشور سرمایه‌های بسیار بیشتری به صورت سرگردان وجود دارد که می‌توانند وارد کشتی‌سازی شوند. با این افراد چه کردید و چطور خود را به این سرمایه‌های سرگردان معرفی کردید؟ الان یک ماشین لوکس خارجی که بیشتر متمولین جامعه در اختیار دارند در همین حدود قیمت قرار دارند، در صورتی که وجه تفریحی کشتی‌ها بسیار بیشتر است. شما چگونه برای جذب این سرمایه‌ها چه برنامه‌ای دارید؟
فقیه: مشکل اصلی ما این است که اصلاً وقتی برای این کار نداریم.

اقتصاد سرآمد: پس بازار کشتی‌سازی را چطور می‌توان ساخت؟
فقیه: ما در ایران چیزی به اسم بازارسازی برای کشتی نداریم. تبلیغات ما هنوز به صورت دهان به دهان است و این یعنی بازار کوچک است. از طرفی هم اگر کسی سرمایه لازم را هم داشته باشد، اگر اسم دریا برای او آورده شود، دلش نلرزد و فکر نکند که کشتی غرق می‌شود.

اقتصاد سرآمد: پس بخشی هم مربوط به فرهنگ دریایی ایران است که واجد وجوه منفی و یادآور ترس و دلهره است.
فقیه: بله! متاسفانه، فرهنگ دریایی مناسب در کشور وجود ندارد.

اقتصاد سرآمد: برای این منظور چه اقداماتی را ـ به عنوان سهم خودتان ـ انجام دادید؟
فقیه: ما یک برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت داریم؛ ما در تلاشیم تا این فرهنگ جا بیفتد که مالکین شناور متوجه شوند کاری را که انجام می‌دهیم واقعی است! به آنها اثبات می‌کنیم که اگر 300 تا 400 میلیارد تومان سرمایه گذاری می‌کنید ظرف 2 سال باید به شما برگردد. این یکی از تضامینی است که مالک شناور راغب می‌شود تا کشتی خود را بسازد. ولی ایمان به کشتی سازی داخلی ندارند. متاسفانه مالک حاضر است شناور با عمر 15 ساله مالزیایی، سنگاپوری، ژاپنی و حتی هندی را بخرد، ولی به صنعت داخل کمک نکنند.

اقتصاد سرآمد: خیلی دردناک است! راهکار شما چیست؟
فقیه: ما از سال 94 تا 96 پیگری مجوزها بودیم و توانستیم فقط یک فروند شناور را بسازیم. از سال 1397، تعمیرات هم به کار ما اضافه شد. با یک مثال شما را متوجه مشکل فرهنگ سازی می‌کنم؛ در سال‌های اول، وقتی یک مالک وارد یارد کشتی سازی ما می‌شد با یک دمپایی وارد می‌شد و ما مجبور بودیم به او کفش و کلاه ایمنی  بدهیم. اما الان خودش با کفش و کلاه ایمنی وارد یارد ما می‌شود. یک بار یک مالک که کفش وکلاه ایمنی را قبول نکرد و حتی قهر کرد و با خواهش ما کلاه و کفش را پذیرفت، در کنار یک بارج که می‌چرخید، یک تکه آهن بریده شده از بالای بارج سقوط کرد و کلاه ایمنی او را شکست.

اقتصاد سرآمد: با نگاه جذب سرمایه، سؤال این است که با چه مقدار سرمایه ای به صورت مستقل می‌توان وارد کار کشتی سازی شد؟ و یا با چه مقدار به صورت مشارکت می‌توانند وارد این بازار شوند؟
فقیه: سوال بسیار سختی است، چرا که کسانی که بخواهند وارد این فعالیت بشوند، محدود است و کسانی هم که وارد شدند به صنعت کشتی سازی در استان بوشهر خیانت کردند. یعنی اینکه وام‌های کلان در گذشته گرفتند و دولت دیگر به آنها اعتماد نمی کند.

اقتصاد سرآمد: کسانی که سرمایه سرگردان دارند، مورد نظر می‌باشند؟
فقیه: کسی که می‌خواهد وارد این کار شود، باید ببیند زمین از خودش دارد و یا از دولت باید بگیرد. چون هزینه خرید یک ملک برای کشتی سازی در کنار دریا بسیار زیاد و سرسام آور است! از بوشهر تا مکران اگر استعلام قیمت بگیرید برای یک زمین لنج سازی باید 50 میلیارد تومان هزینه کنید. شما اگر بخواهید یک کشتی سازی واقعی فایبرگلاس، آهن و آلومینیم داشته باشید، برای ابتدای کار حداقل 1000 میلیارد تومان باید داشته باشید. البته هزینه‌های بعدی هم خواهید داشت؛ چراکه کشتی سازی فعالیت‌های متعدد و هزینه‌های زیادی را می‌طلبد.

اقتصاد سرآمد: بازگشت سرمایه در کشتی سازی چند ساله است؟
فقیه: بازگشت سرمایه حداقل بین 5 تا 10 سال خواهد بود.

اقتصاد سرآمد: چرا این قدر طول می‌کشد؟
فقیه: هم به دلیل بازار و هم به خاطر مشتریانی که داریم. زمانی که ما تعمیرات را شروع کردیم به صورت چکی کار می‌کردیم و یک سری امتیازها در قرارداد می‌گذاشتیم و برخی شناور به صورت سربه سر انجام می‌شد. یعنی هزینه هایی که از مالک گرفته می‌شد با هزینه‌های تعمیر مساوی می‌شد و حتی نزدیک به ضرر هم می‌رفت. در بوشهر یک شرکت بین المللی به نام صدرا وجود دارد و همچنین یک شرکت کشتی‌سازی دولتی به نام محلاتی وجود دارد. ما بزرگترین کشتی سازی خصوصی هستیم. یعنی بعد از صدرا و محلاتی، کشتی سازی ایلکاست. ما باید با این دو کشتی سازی رقابت کنیم. ما می‌توانیم کشتی‌ها را با ایربگ وارد یارد کنیم، اما صدرا با سینکرولیفت (بالابر کشتی) این کار را انجام می‌دهد. شما یک سری اقداماتی است که شما مجبورید آن را انجام بدهید.

اقتصاد سرآمد: مهمترین حمایت‌ها و مهم ترین موانعی که دولت ایجاد می‌کند، چیست؟
فقیه: ما هیچ حمایتی از دولت نمی خواهیم. ما فقط از دولتی‌ها و بخش عمومی و لشکری تمنا می‌کنم بروکراسی و دست اندازهای اداری را از پیش پای بخش خصوصی بردارید. کمی به بخش خصوصی اعتماد کنید و اجازه دهید بخش خصوصی حرکت کند. تا زمانی که به صورت دولتی و خصولتی پیش می‌روید، پیشرفتی حاصل نخواهد شد.

اقتصاد سرآمد: در حال حاضر، چه مواردی از مهمترین مشکلات در حوزه کشتی سازی ایران را می‌توان بیان کرد؟
فقیه: بزگترین مشکل این است که این بازار در انحصار دولت  و بخش عمومی و لشکری است. ما یک جلسه ای با رئیس سازمان بنادر و دریانوردی در دوره دولت آقای روحانی داشتیم که در آن جلسه مطرح شد که مثلاً اگر یک شناور یدک کش مورد نیاز دولت قرار است ساخته شود بین کشتی سازی‌های دولتی و عمومی تقسیم می‌شود و به بخش خصوصی مراجعه نمی شود و این چیزی است که در آیین نامه‌های آنها وجود دارد. فقط شناورهایی که برای زیرمجموعه خودشان هست مثل هدایت کشتی، شرکت سینا بنیاد بارانداز مستضعفان برای ساخت کشتی مناقصه می‌گذارند و باید در اداره بندر و  دریانوردی شرکت کنیم و ضمانت‌های بسیار بزرگ گذاشته می‌شود و طوری برخورد می‌شود که شما اصلاً نتوانید بسازید و کلاً کشتی سازی در کشور با روندها و سیاست‌ها دولتی محسوب می‌شود.
فقط شرکت فلات قاره است که می‌گوید قرارداد خودتان را بیاورید و ظرف مدت دو سال یک شناور را برای ما بسازید و به شما وام هم می‌دهیم و قرارداد 10 ساله هم با شما می‌بندیم. ولی اگر نتوانید دوساله تمام بکنید باید ضرر زیادی را به فلات قاره بدهید. اداره بنادر و دریانوردی قبلاً مناقصه بین چند شرکت می‌گذاشت، اما الان این کار را به چند شرکت واسطه مثل هدایت کشتی واگذار کرده است.

اقتصاد سرآمد: مناقصه بخش خصوصی چطور؟
فقیه: در مناقصه بخش خصوصی هم بخش دولتی و عمومی شرکت می‌کند و هم بخش خصوصی. به بخش خصوصی اگر گفته شود یکباره 1000 میلیارد تومان ضمانت نامه بانکی بگذارد که نمی تواند. ترجیح من این است که با آن 1000 میلیارد تومان به جای ضمانت، هم می‌توانم موتور بخرم، می‌توانم سیستم ناوبری بخرم، ورق بخرم و بسیار اقدامات بهتر و ضروری تر را انجام بدهم.

اقتصاد سرآمد: یعنی شرایط مناقصه به نحوی است که برای بخش خصوصی سنگین و وزنه به سمت دولتی‌ها سوق می‌دهد؟
فقیه: دقیقاً! 

اقتصاد سرآمد: دولتی‌ها آن وثیقه را می‌دهند؟
فقیه: مثلاً وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قراردادی برای ساخت یک کشتی نروژی سالیان است که بسته است و هنوز آن را در جزیره کیش تکمیل نکرده است. مشکل اینجاست که سازمان بنادر و دریانوردی از ما می‌خواهد ضمانت یورویی بدهیم و ما باید 45 میلیون یورو برای حسن انجام کار ضمانت بدهیم. وزارت دفاع این مسأله را با یک نامه حل می‌کند. و شرکت خصوصی باید 45 میلیون یورو را سپرده بگذارد.

اقتصاد سرآمد: رابطه شما با مؤسسات رده بندی چگونه است و با کدام مؤسسه کار می‌کنید؟
فقیه: بیشتر با مؤسسه رده بندی ایرانیان کار می‌کنیم. این مؤسسه یک حسن خوبی که دارد بسیار سخت گیر است و من عاشق این هستم که یکی به من سخت بگیرد. این سخت گیری باعث پیشرفت من می‌شود. در مؤسسه رده بندی ایرانیان آقای احسانی و آقای صفری از بازماندگان شرکت GL آلمان هستند که بسیار متخصص و کاربلد هستند و اگر بازنشست شوند، در این زمینه کشور به مشکل برخواهد خورد و کارشناسان جدید سطح دانش و سواد بسیار کمتری را دارند.

اقتصاد سرآمد: سخن پایانی شما؟
فقیه: ما درخواست ما این است که بخش خصوصی که توان ساخت کشتی در کشور را دارد، دیده شود به جای اینکه بخواهند کشتی را از کشورهایی دیگری مثل مالزی بیاورند. اگر قرار است یک کشتی ساخته شود، فرآیند اداری و منبع اعتباری آن را تعیین کنند. مثلاً شرکت فلات قاره در سال 1400 و 1401 اعلام کرد که 100 فروند شناور نیاز دارد، تا به حال 10 جلسه گذاشته است و هنوز منبع وام مشخص نشده است. منبع مالی بخش خصوصی را هم تأمین بکنند و فقط به بخش دولتی منابع ندهند و یک بار هم به بخش خصوصی اعتماد کنند.

اقتصاد سرآمد: چگونه اعتماد کنند؟
فقیه: مثلاً وقتی 30 فروند یدک کش لازم دارند، ساخت فقط یک فروند را به ما بسپارند، ببینند ما ازپس آن بر می‌آییم و توانایی آن را داریم یا نه؟ در آن مدت زمانی که گفته می‌شود، آیا می‌توانیم به شما تحویل بدهیم یا نه؟

اقتصاد سرآمد: چند شرکت کشتی ساز خصوصی فعالیت می‌کنند؟
فقیه: در بوشهر شرکت ایلکا و ناخدای جزیره و در سطح کشور تعداد محدود است.

اقتصاد سرآمد: دولت چگونه می‌تواند ریسک کند و بدون هیچ ضمانتی به انها سفارش ساخت بدهد؟
فقیه:  ما ضمانت هم به آنها می‌دهیم، ولی وقتی سربلند درآمدیم، این ضمانت نامه‌ها را برای ما کمتر بکنند.

اقتصاد سرآمد: تا چند درصد کشتی را خودتان می‌سازید؟
فقیه: تا 100 درصد را خودمان می‌سازیم.

اقتصاد سرآمد: امکانات کشتی را چند درصد در داخل ساخته می‌شود
فقیه: حدود 70 تا 80 درصد امکانات در داخل تأمین می‌شود؛ بخشی از آن در داخل تولید می‌شود و بخش دیگری را واردکننده وارد کشور می‌کنند و مونتاژ می‌کند و می‌فروشد و 30 درصد باقیمانده به خاطر موتور و سیستم ناوبری است و بقیه موارد را خودمان می‌سازیم.