بحران کم‌بارشی چه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی دارد؟
​​​​​​​گروه انرژی- آخرین روزهای نخستین ماه از سال آبی جاری در حال سپری‌شدن است و گزارش‌های خوشحال‌کننده‌ای درباره میزان بارندگی در سراسر کشور مخابره نمی‌شود. براساس جدیدترین آمار منتشرشده از سوی وزارت نیرو، ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور در سال آبی جاری از اول مهر تاکنون‌(از آغاز سال آبی جدید) معادل ۱.۹میلی‌متر بوده است. این میزان نسبت به میانگین درازمدت‌(۵.۶میلی‌متر) و همچنین نسبت به سال گذشته‌(۳.۹میلی‌متر)، کاهش محسوسی را نشان می‌دهد. از طرف دیگر، بررسی‌های انجام‌شده درباره میزان بارندگی در سراسر کشور نیز حاکی از آن است که ۲۸استان کشور در وضعیت بسیار نامطلوب بارندگی قرار دارند. براساس این گزارش‌ها، از ابتدای مهرماه ۲۱استان کشور هیچ بارندگی نداشته‌اند و ۷استان در حداقلی‌ترین شرایط به سر می‌برند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، از ابتدای مهرماه تا ۲۶مهرماه، میزان ورودی به مخازن سدهای کشور تنها ۷۸۰میلیون مترمکعب بوده است؛ این رقم در مدت مشابه سال گذشته یک‌میلیارد و ۲۹۰میلیون مترمکعب بود که نشان‌دهنده کاهش ۳۹درصدی ورودی سدهاست. حجم خروجی سدها نیز با ثبت یک‌میلیارد و ۷۹۰میلیون مترمکعب نسبت به سال گذشته ۲۹درصد کاهش یافته است، چراکه در مدت مشابه سال۱۴۰۲، خروجی سدها به دومیلیارد و ۵۱۰میلیون مترمکعب می‌رسید. براساس آمار موجود، حجم آب فعلی در مخازن سدهای کشور ۱۷میلیارد و ۶۶۰میلیون مترمکعب است؛ این در حالی است که سال گذشته میزان ذخیره آب سدها ۲۳میلیارد و ۳۱۰میلیون مترمکعب بود؛ رقمی که حکایت از کاهش ۲۴درصدی حجم ذخایر آبی دارد.
استان مازندران نیز اگرچه کاهش بارش نسبت به سال گذشته را تجربه کرده است، اما با ثبت ۳۱میلی‌متر بارندگی همچنان وضعیت بهتری دارد. پس از آن، استان گیلان در شرایط نرمال و مشابه سال گذشته قرار گرفته و استان گلستان تنها استانی است که از ابتدای سال آبی تاکنون شرایط نسبتاً مطلوبی را تجربه کرده است. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد سدهای استان‌های تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، قم، آذربایجان‌غربی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، گلستان، خراسان‌جنوبی، زنجان، کرمان، فارس و مرکزی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.

چشم‌انداز بحرانی مخازن سدهای تهران
سال آبی از ابتدای مهرماه‌۱۴۰۴ شروع شده و طبق جدیدترین آمار وزارت نیرو از ابتدای سال آبی تاکنون در کل کشور ۷۸۰میلیون مترمکعب آب جدید وارد مخازن سدها شده است. میانگین پرشدگی سدهای کشور در حال حاضر ۳۴ است البته مناطق پرمصرف مانند تهران این میزان به‌طور میانگین به حدود ۱۵درصد می‌رسد. در استان تهران و البرز سد امیرکبیر در حال حاضر ۱۹میلیون مترمکعب آب دارد که درصد پرشدگی آن ۱۱درصد و نسبت به سال قبل ۸۰درصد کاهش دارد. سد لار در استان تهران ۱۷میلیون مترمکعب آب دارد که میزان پرشدگی آن ۲درصد و نسبت به سال گذشته ۴۷درصد کاهش نشان می‌دهد. سد طالقان در استان تهران در ۱۰۰کیلومتری شمال‌غرب تهران دارای ۱۶۰میلیون مترمکعب آب است که ۳۸درصد پرشدگی دارد و نسبت به سال گذشته ۳۶درصد کاهش نشان می‌دهد. سد لتیان و ماملو روی‌هم‌رفته ۳۰میلیون مترمکعب آب دارد که ۹درصد پرشدگی داشته و نسبت به سال گذشته ۵۷درصد کاهش نشان می‌دهد. میانگین پرشدگی سدهای تهران به ۱۵درصد رسیده است.

80درصد جمعیت کشور درگیر خشکسالی
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور در گفت‌وگو با «تسنیم» گفت: وارد ششمین سال خشکسالی شده‌ایم که تهران، اصفهان، شیراز، کرج، تبریز، کرمان، یزد و بسیاری از نقاط جمعیتی کشور را در بر می‌گیرد؛ در واقع بیش از 80درصد کشور درحال تجربه ششمین سال خشکسالی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طی نیم‌قرن اخیر، دوره‌های خشکسالی سه‌ساله، پنج‌ساله و حتی هفت‌ساله در برخی مناطق داشتیم، اما برای اولین‌بار است که به ‌این میزان خشکسالی متوالی با گستردگی بالا و درگیری این تعداد کانون جمعیتی را در کشور تجربه می‌کنیم. این در حالی است که در سالیان دورتر که بارش کم می‌آمد، جمعیت هم کمتر بود، در حال حاضر پوشش شهری ایران 100درصد و پوشش روستایی ایران در بخش آب بیش از 86 تا 87درصد است و بیشتر جمعیت کشور تحت پوشش شبکه آبرسانی هستند؛ درواقع به‌ جز برخی نقاط دوردست، بقیه مردم از شبکه بهداشتی آبرسانی شهری و روستایی بهره‌مند می‌شوند.
کاهش بارندگی در پاییز‌۱۴۰۴ بخشی از روند طولانی‌مدت خشکسالی در ایران است که از حدود سال‌۱۳۷۷ آغاز شده است. به باور کارشناسان؛ گرمایش زمین در طول سال‌های گذشته کاهش بارش‌ها را به همراه داشته و تبخیر را به 8برابر بارندگی رسانده است. در این میان برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که متوسط بارندگی از ۲۵۰میلی‌متر در دودهه پیش به ۲۰۰میلی‌متر کاهش یافته است. از طرف دیگر، شرایط جوی خاورمیانه به‌ویژه در شمال و شرق ایران، احتمال خشکسالی را افزایش داده است. علاوه‌بر این، عوامل انسانی مانند مصرف بیش از حد آب در کشاورزی و صنعت، بحران را تشدید کرده است.

پیامدهای کم‌بارشی برای ایران
کم‌بارشی سال‌های اخیر مستقیماً بر ذخایر سدها تاثیر گذاشته و سرانه آب ایران را از ۲۴۰۰مترمکعب در سال‌۱۳۷۰ به ۱۰۰۰مترمکعب کاهش داده که ایران را در ردیف کشورهای بسیار کم‌آب قرار می‌دهد. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند بخش کشاورزی که بیش از ۹۰درصد آب کشور را مصرف می‌کند، بیشترین آسیب را می‌بیند و ممکن است منجر به کاهش تولید محصولات شود. همچنین کیفیت آب ممکن است کاهش یابد و بحران مهاجرت از مناطق خشک را افزایش دهد.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد پاییز‌۱۴۰۴ خشک و کم‌بارش خواهد بود، با گرایش شدید به کم‌بارشی و تاخیر در بارش‌ها تا ۱5-۱0روز. کاهش شدید بارش تا پایان آبان قطعی است، به‌ویژه در دامنه‌های زاگرس و شمال کشور. این پاییز ممکن است خشک‌ترین پاییز قرن شود و خشکسالی تا پایان آذر تمدید گردد. برای زمستان، احتمال رسیدن بارش به حد نرمال وجود دارد، اما با گرمای بیشتر از معمول. در شمال کشور بارش‌ها نزدیک به نرمال پیش‌بینی شده، اما در جنوب و مرکز کمتر.
باید در نظر داشت که بحران کم‌بارشی در سال‌جاری، بخشی از ششمین سال خشک پیاپی است و بدون مدیریت، می‌تواند به فاجعه تبدیل شود. پیشنهادها شامل تغییر الگوی مصرف آب، سرمایه‌گذاری در بارورسازی ابرها‌(که در ۷استان آغاز شده) و سیاست‌های بلندمدت برای مقابله با تغییرات اقلیمی است. مقامات باید برنامه‌ریزی فوری برای جیره‌بندی احتمالی و حمایت از کشاورزان انجام دهند تا از ادامه بحران جلوگیری شود.