گروه دریامحور - طبق اطلاعات به دلایلی روند ترانزیت کالاهای ایرانی از مسیر جمهوری آذربایجان به روسیه و قفقاز با مشکلاتی مواجه شده است، ایران می‌تواند با برطرف‌سازی موانع موجود در مسیر حمل و نقل دریایی خود در دریای خزر شرایط را برای تداوم با ثبات روند صادرات خود فراهم کند. یکی از راهکارهای مهم در واکنش به تهدید منافع ایران در خصوص تغییرات ژئوپلیتیک در مرزهای شمالی و توقف روند صادرات زمینی به آسیای میانه، استفاده از ظرفیت استراتژیک دریای خزر است. این اقدام می‌تواند علاوه بر حذف کشورهای واسط، موجب دسترسی آسان به کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز شمالی و اروپا شود.
به گزارش اقتصادسرآمد، یکی از ابزارهای راهبردی ایران برای جایگزینی مسیر صادرات زمینی استفاده از حمل و نقل دریای خزر است. چرا که این دریا، حلقه اتصال پنج کشور همسایه که مناطق آسیای میانه، خاورمیانه و قفقاز را به یکدیگر پیوند می‌زند، محسوب می‌شود. همچنین به ‌سبب برخورداری از تنوع منابع زیستی و انرژی و همچنین از نظر قرارگرفتن در شاهراه انتقال منابع انرژی به غرب و شرق، در دهه‌های اخیر از نظر ژئوپلیتیکی اهمیت بسیاری یافته است.
کشور ما برای برای بهره‌برداری از این ظرفیت و ارتقاء این جایگاه بایستی نکات مختلفی رعایت شود که مواردی چون افزایش کشتی‌های سردخانه‌دار، افزایش بنادر شمالی و اتصال بنادر شمالی به شبکه راه آهن کشور از این دست اقدامات هستند. دریای خزر به عنوان بزرگترین پهنه‌ای آبی محصور(دریاچه) جهان از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. دریای خزر در گذشته بخشی از دریای تتیس بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می‌کرد. این دریا که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقه‌بندی می‌شود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است. ظرفیت های زیادی در این بحر خفته که گویا همسایگان ایران بیش از ما تشنه بهره گیری از ان است.
ایران آذربایجان را به راحتی کنار می‌گذارد؟
احمد خادمیار، کارشناس اموردریایی در گفت و گو با اقتصادسرآمد، گفت: ایران می‌تواند جمهوری‌آذربایجان را از یک کریدور بین‌المللی که برای آن سال‌ها برنامه‌ریزی شده، به همین راحتی کنار بگذارد. واقعیت این است که ایران می‌تواند این کار را انجام دهد و این ماجرا مسبوق به سابقه هم هست و ترکیه و چین، قبلا همین بلا را سرِ ایران آورده بودند.
وی در ادامه افزود: ایران کارت‌های برنده دیگری هم در اختیار دارد که تاکنون کمتر در مورد آن صحبت شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که علاوه بر «کریدور شمال-جنوب»، دو کریدور ترانزیتیِ دیگر هم وجود دارد که ایران می‌تواند در صورت لزوم، مانع از انتفاع اتحاد «ترکیه-آذربایجان» از آنها شود.
مواجهه با تهدید منافع ایران
خادمیار با تاکید بر اینکه در این راستا و در مواجهه با تهدید منافع ایران در مرزهای شمالی کشور توسط جمهوری آذربایجان، بهترین زمان برای استفاده از این ظرفیت استراتژیک دریایی است، افزود: چرا که با افزایش ظرفیت این مسیر حمل و نقل، ارتباط مستقیم با کشورهای روسیه و قزاقستان امکان‌پذیر، کشورهای واسط حذف و همچنین شرایط دسترسی آسان به کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز شمالی و اروپا فراهم می‌شود.
ارتباط گسترده میان کشورهای حاشیه اقیانوس هند
به گفته خادمیار، با توسعه بنادر خزر امکان ارتباط گسترده میان کشورهای حاشیه اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس با کشورهای آسیای میانه فراهم خواهد شد. بنادر ما مانند امیرآباد توانسته است از حمل و نقل سنتی به بنادر نسل سوم و مدرن برسند و این موضوع برا سرمایه‌ گذارن شرایط بهتری را فراهم می‌کند.
کارشناس دریانوردی ابراز داشت: در صورتی که فضای اقتصادی تغییر کرده یا هزینه‌ها افزایش پیدا کنند، ما می‌توانیم با به وجود آمدن یک بازنگری در قراردادها شرایط را به نفع سرمایه‌ گذار تغییر داده و از زیان‌ده شدن سرمایه‌هایشان جلوگیری کنند. باید بازنگری تا جایی ادامه داشته باشد که مطمئن شویم که شرایط برای سرمایه‌ گذاران مناسب است.دریای خزر سطح آب هایش به نسبت دریاهای آزاد پایین تر است و جزء دریاچه های به نسبت شیرین است.آب های ورودی این دریا را رودخانه ولگا تامین می کند. دریای خزر شامل ۵۷۵ نوع گیاه، ۱۳۳۲ نوع جانور و ۸۵۰ نمونه ماهی می باشد و همچنین ۹۰ درصد از خاویار جهان از این دریای صید می‌شود. از ویژگی های مهم اقتصادی دریای خزر، نفت و گاز می باشد. این دریا، محیطی برای زندگی باارزش ترین ماهی‌های دنیا است. در قسمت جنوبی دریای مازندران و رودخانه‌هایی که به آن می‌ریزند یعنی سواحل مربوط به ایران، ۷۸ نوع و زیرنوع ماهی یافت می‌شود. طبق آماری که موجود است،حجم ذخایر نفتی در دریای مازندران  حدوداً برابر با ۵۰ میلیارد بشکه اندازه گیری شده است و ذخیره گاز طبیعی مورد تایید ۴٪ از ذخیره های گاز و نفت در دنیا را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این خاویار جهان از این دریای خزر صید می‌شود.ولی صید بی‌ قاعده و اساس این ماهی موجب شده است که ۹۰ درصد از تعداد این ماهی ها در صد سال گذشته کاهش یابد. ازعوامل مهم آلودگی جدی و خطرناک برای دریای خزر می باشد به طوریکه با ورود سالیانه آلودگی از کشورهای کناری دریای خزر مخصوصا آلودگی ناشی از عملیات کشف و استخراج نفت، محیط این دریا را آلوده کرده ونوع های زیستی این دریا را در معرض خطر جدی قرار داده ‌است.