فاطمه امی
از زمانی که رهبر معظم انقلاب سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ کردند، هشت سال می‌گذرد. یعنی کودکانی که سال ۹۳ و همزمان با تأکید رهبری برای افزایش جمعیت به دنیا آمدند. این روزها کلاس دوم دبستان را شروع کرده‌اند. درواقع از آن روزی که همه مسئولان شیرفهم شدند که کشور نیاز به افزایش جمعیت دارد و بالاخره با سلام و صلوات به سمت تصویب قانونی رفتند که این روزها معروف به قانون جوانی جمعیت است؛ مدتی طولانی می‌گذرد. البته پس از تصویب قانون یک عده خیالشان راحت شد که سهم خود را در نجات آینده‌ ایران انجام داده‌اند و شب‌ها دیگر خواب راحت دارند! اما ما هنوز خوابمان نمی‌برد؛ علت نگرانی‌مان هم هشدارهای پی‌درپی مبنی بر بسته شدن پنجره‌ جمعیتی است. آمارها می‌گویند، میزان باروری کل کشور در سال ۱۴۰۰، ۷۴/۱ بوده. یعنی هر زن تعداد فرزندانی که در طول دوره‌ باروری خود به دنیا می‌آورد این تعداد است. همین آمار چهار سال پیش یعنی در سال ۱۳۹۶، ۰۷/۲ بوده است. کاهشی بودن این اعداد، آن‌ هم پس از اینکه به سمت اصلاح سیاست‌های جمعیتی رفتیم، کمی ناامید کننده است. آمارها را از سوی دیگر هم می‌توان نگاه کرد. به جای نرخ باروری کل کافی‌است نگاهی به تعداد سالمندان بیندازیم. در سال ۱۴۰۰ نزدیک ۶ میلیون سالمند ۶۰ سال و بالاتر از آن داشتیم، اما مرکز آمار گفته است با نرخ رشد جمعیت کنونی، در سال ۱۴۳۰، تعداد سالمندان بیشتر از ۱۸ میلیون نفر خواهد بود. تازه سالمندانی که دورشان خالی است و خانواده‌ پرجمعیتی برای رسیدگی یا تنها نماندن در آن روزها ندارند. اما چرا با وجود تصویب قانون و تغییر سیاست‌ها هنوز شاهد کاهش جمعیت هستیم؟
ما برای دیدن تغییر در جمعیت نیازمند زمان هستیم. جمعیت ما هنوز تحت تأثیر عوارض فرهنگی است که فرزند کمتر را مساوی با زندگی بهتر می‌دانست. از سال ۹۴ تا ۹۹، حدود ۴۵۰ هزار نوزاد کمتر به دنیا آمدند. این عدد یعنی بیشتر از یک ارتش، یعنی معادل جمعیت استان قزوین، یعنی شما تصور کنید از سال ۹۸ که کرونا بر سرمان خراب شد؛ تا امروز ۱۴۴ هزار نفر فوت کرده‌اند؛ حالا مقایسه کنید با ۴۵۰ هزار تولدی که اتفاق نیفتاده است.
نخستین قدم مهم برای عملیاتی کردن سیاست‌های جمعیتی ابلاغی رهبر، تصویب قانون جوانی جمعیت بود؛ قانونی که بیشتر تمرکزش روی موانع مالی فرزندآوری است، اما هنوز خبری از کار فرهنگی بنیادین نیست. اگر این چند سال که زمان طلایی ما برای نجات نرخ باروری است بگذرد، هیچ اقدامی برای افزایش جمعیت مؤثر نخواهد بود. در حال حاضر تمام اقداماتی که انجام می‌شود، می‌تواند سرعت کاهش نرخ باروری را کم کند. تفاوتش را به شکل ملموس متوجه نخواهیم شد؛ زیرا تغییرات جمعیتی در طول زمان خودشان را نشان می‌دهند. براساس پیش‌بینی سازمان ملل، تا سال ۱۴۲۰ ما با افزایش چشمگیر نرخ باروری مواجه نمی‌شویم، اما اگر طبق سناریوهای خوش‌بینانه‌ای که مرکز آمار طراحی کرده، جلو برویم و نرخ باروری
۵/۲ فرزند به ازای هر زن باشد، فاصله‌مان با نرخ رشد جمعیت صفر یا منفی، بیشتر و بیشتر خواهد شد.
*روزنامه‌نگار اجتماعی