علیرضا قبادی
تاکنون مطالب متنوعی درباره خصایص پیامبر (ص) نگاشته شده که اغلب به خصلت‌های ایجابی (مثبت) یا به عبارت دیگر درباره آنچه ایشان بوده یا کرده، اشاره دارد. به رغم این‌ها محققان درباره آنچه پیامبر نبوده و نکرده، کمتر سخن گفته‌اند. حال آنکه برای توصیف جامع شخصیت پیامبر (ص) لازم است افزون بر شناخت بایسته‌ها و آنچه بوده، درباره آنچه که نبوده و نکرده و نابایسته‌های او نیز مطالعه و بحث شود.
متأسفانه امروز به علل گوناگون در جوامع اسلامی تفسیرهای نادرست از دین که موجب اتهامات و نسبت‌های ناروا به پیامبر(ص) شده، معرفی ویژگی‌های سلبی خاتم پیامبران اهمیت بیشتری دارد. از این رو در یادداشت پیش رو با مراجعه به قرآن کریم به عنوان اصلی‌ترین و اصیل‌ترین منبع و ماخذ اسلامی به جنبه سلبی شخصیت آخرین پیامبر الهی پرداخته شده است.
برخی از این ویژگی‌ها از ظاهر و برخی از مفهوم آیات قرآنی احصا شده است. بعید نیست که با تتبع بیشتر بتوان ویژگی‌های دیگری را نیز به فهرست ذیل افزود.
بر اساس آیات قرآن کریم، پیامبر (ص) خصوصیات زیر را نداشتند:
۱. تندخو و سنگدل نبودند. (۱۵۸آل عمران)
۲. به مردم تسلط نداشتند و آنان را به [ایمان] مجبور نمی‌کردند. (۴۵ ق)
۳. خیانت (غلول) نمی‌کردند. (۱۶۱ آل عمران)
۴. در مجازات الهی، شتاب نمی‌خواستند. (۴۸ قلم، ۳۵ احقاف؛ ۸۴ مریم)
۵. در برخورداری از نعمت الهی مجنون نبودند. (۲ قلم)
۶. قول نادرست را به خداوند، نسبت نمی‌دادند. (۴۴ حاقه)
۷. گمراهی و انحراف نداشتند. (۲ نجم)
۸. . از هوای نفس سخن نمی‌گفتند. (آیه۳ نجم)
۹. رسول آغازین نبودند و اطلاعی نداشتند از اینکه که با او و دیگران چه خواهد شد. (۹ احقاف)
۱۰. از هواهای کسانی که دانش و علم نداشتند، پیروی نمی‌کردند. (۱۸ جاثیه)
۱۱. آنچه کافران می‌پرستند، نمی‌پرستیدند. (۲ کافرون)
۱۲. نگهبان [حفیظ] و عهده دار[وکیل] بر مردم نبودند. (۳۹ زمر؛ ۱۰۶ انعام)
۱۳. نمی‌گفتند، خزائن خدا نزد من است، غیب می‌دانم و فرشته هستم. (۵۰انعام)
۱۴. حساب کسانی که پروردگارشان را می‌خوانند، بر او نبوده است. (۵۲انعام)
۱۵. نزد او نبود، آنچه که مردم با شتاب می‌خواستند (عذاب). (۵۷انعام)
۱۶. از کافران و منافقان تبعیت نمی‌کردند. (۴۸ احزاب)
۱۷. سبک سر نبودند. (۶۰ روم)
۱۸. [پیش از نزول قرآن] هیچ کتابی تلاوت نکرده و با دست خود چیزی ننوشتند. (۴عنکبوت)
۱۹. بعد از اینکه مشخص شد، مشرکان اهل دوزخند، برای آنان طلب آمرزش نمی‌کردند. (۱۱۳ توبه)
۲۰. زیان و سودی جز آنکه خداوند می‌خواست در اختیار نداشتند. (۴۹ یونس)
۲۱. چیزی را که به آن علم نداشتند، پیروی نمی‌کردند. (۳۶ اسرا)
۲۲. از کسانی که قلبشان از یاد خداوند غافل بود، تبعیت نمی‌کردند. (۲۸ کهف)
۲۳. به زینت‌های دنیوی دیگران چشم نمی‌دوختند. (۱۳۰ طه)
۲۳. مردگان (مرده‌دلان) را نمی‌توانستند، شنوا کنند، کران را نیز نمی‌توانستند، دعوت کنند و هدایت کننده کوردلان از گمراهی نبودند. (۷۹ و ۸۹ نمل)
امید است آشنایی با ویژگی‌ها و خصایص مزبور، ساحت قدسی پیامبر(ص) را از برخی نسبت‌های ناروا مبرا شود و با تبعیت از پیامبر (ص) در جهت اصلاح امور فردی و اجتماعی‌مان گامی برداریم.