از منطقۀ حراست شده گمرکی تا منطقه آزاد انزلی در گفت و گو با محمد کاظم شکوهی راد بررسی شد

منطقه آزاد انزلی در اقتصاد استان گیلان گشایشی داشت؟

گروه اقتصاد دریا - وحیده اسماعیلی - محمد کاظم شکوهی راد مدیر مسوول روزنامه گیلان امروز و فعال سیاسی اجتماعی گیلان است. او پیش ازاین کارمند استانداری گیلان و مشاور مهندس طاهایی استاندار وقت استان در گیلان بود. وی همچنین مدیر گروه اقتصادی استانداری با سابقه مسئولیت بسیج اقتصادی استانداری در سال های جنگ تحمیلی و دبیری شورای آرد ونان استان، مدیر اجرایی طرح تعزیرات  حکومتی و مدیریت تعدادی از نمایشگاه‌های بازرگانی داخلی و خارجی را در کارنامه خود دارد.
شکوهی راد تحت مدیریت استانداری مهندس طاهایی و معاونت استانداری دکتر نجفی نقش مهمی در راه اندازی و تاسیس منطقه آزاد انزلی در دهه هفتاد و هشتاد ایفا کرد. با وی در خصوص منطقه آزاد انزلی از گذشته تا به امروز به گفت و گو نشستیم.
در روزهای تاسیس این سازمان، قرار بود منطقه آزاد انزلی چه گشایشی در اقتصاد استان ایجاد کند؟
  ابتدا اجازه بدهید کمی به گذشته برگردیم و به تاریخچه شکل گیری و فکر راه اندازی این منطقه در استان اشاره کنم. فکر ایجاد منطقه آزاد تجاری صنعتی گیلان که با نام انزلی آغاز شد به سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ برمی‌گردد. فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و شکل گیری جمهوری‌های جدید در حاشیه خزر و در جوار قسمت شمالی کشور ما، ارتباط با این کشورها را به عنوان یک پتانسیل مهم ارتباط تجاری فرهنگی فراهم کرد. این کار با ابتکار استانداری گیلان و در مرحلۀ بعد استانداری‌های مازندران و آذربایجان شرقی مشخصاً پیگیری شد. از آنجا که در کشورهای تازه تاسیس بعد از سال ۱۹۹۲ و شکل‌گیری جمهوری‌های گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان و قزاقستان در کنار فدراتیو روسیه عملاً تا مدت‌ها این جمهوری‌ها برنامه و ساختار معینی برای ارتباطات تجاری با کشورهایی مثل ایران نداشتند و از یک مرحلۀ گذر چند ساله گذشتند تا توانستند موقعیت خود را بازیابی و ضمن تغییر و تحولاتی که در حکومت‌های این کشورها ایجاد شد مساله تامین کالا و نیازهای خود را از طریق ارتباط با ترکیه و ایران حل و فصل کنند.
 به طور عمده شروع ارتباط با جمهوری آذربایجان، گرجستان و قزاقستان مشخصاً از گیلان شروع شد و گیلان به دلیل اینکه خود تجربۀ مشخص تجارت خارجی نداشت این ارتباط را از طریق تشکیل نمایشگاه‌های بازرگانی در این کشورها شروع و تجربه کرد.
چندین نمایشگاه بازرگانی در باکو، تفلیس، آستاراخان، آکتائو قزاقستان به وسیلۀ استانداری گیلان تدارک و شکل داده شد که عمدۀ مدیریت این مراکز با استانداری به نمایندگی این جانب بود. این نوع ارتباطات عملاً یک حرکتی در تجار و فعالان اقتصادی استان و کشور به وجود آورد که به طور انفرادی یا گروهی توانستند ارتباطات را پیگیری کنند. البته از طرف روسیه و کشورهایی مثل آذربایجان و گرجستان نیز نمایشگاه‌هایی در ایران برگزار شد و به ایجاد ارتباط بین تجار ایران و این کشورها کمک کرد.
    از نظر نماینده های وقت تصور این بود که ایجاد منطقۀ آزاد در یک منطقۀ جزیره یا کاملاً مجزا امکان‌پذیر است در حالی که چنین نبود. چون ایجاد منطقه آزاد احتیاج به سرمایه‌گذاری دولتی و تصویب شورای عالی مناطق آزاد و تصویب مجلس داشت و یک پروسه طولانی را طی می‌کرد در استان.
 این اقدامات و پیگیری‌ها این ایده را در استان مطرح کرد که منطقۀ گیلان به عنوان مهمترین بندر جنوبی دریای خزر می‌تواند به عنوان یک پتانسیل ارزشمند در این ارتباطات تبدیل شود. همانطور که اطلاع دارید بندر انزلی حتی با امکانات سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ پس از بندر باکو و آستاراخان مهمترین بندر دریای خزر از نظر جمعیت، امکانات بندری، امکانات انباری، تخلیه و بارگیری شناخته می‌شد. در سال ۱۳۷۴ این فکر در استانداری استان گیلان در بین ما کارشناسان استانداری به وجود آمد، در آن زمان من بودم و آقای ضیابری که فوت کردند. الگوی ایجاد منطقه آزاد در جنوب دریای خزر مطرح شد. این فکر که در ابتدا مطرح شد من به درستی به خاطر دارم که حتی توسط برخی نماینده‌های استان فکر غیر عملی و نامتعارفی ارزیابی می‌شد.
 از نظر چه کسانی؟ کدام نمایندگان؟
 از نظر نماینده های وقت استان. تصور این بود که ایجاد منطقۀ آزاد در یک منطقۀ جزیره یا کاملاً مجزا امکان‌پذیر است در حالی که چنین نبود. چون ایجاد منطقه آزاد احتیاج به سرمایه‌گذاری دولتی و تصویب شورای عالی مناطق آزاد و تصویب مجلس داشت و یک پروسه طولانی را طی می‌کرد. مشخصاً زمان آقای مهندس طاهایی و پیگیری آقای نجفی به عنوان معاون برنامه ریزی پیشنهاد ایجاد منطقۀ حراست شده گمرکی که بعداً به عنوان منطقۀ ویژۀ اقتصادی تغییر نام داد برای ارزیابی شکل گیری کار، اینجانب و مرحوم علی پورمحمدی فلاح مدیرکل بازرگانی سفر سه روزه‌ای به منطقه حراست شده گمرکی سیرجان داشتیم و با دیدن امکانات آنجا الگویی به دست آوردیم که برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و حراست گمرکی با توجه به اینکه دولت امکانات نمی‌دهد و در آن مقطع هم شورای عالی مناطق آزاد زیر بار تصویب چنین طرحی نرفته بود، ما شرکت توسعه عمران گیلان را با ابتکار استانی راه اندازی کردیم و بنده به اتفاق تعدادی از کارشناسان شروع به تبلیغ و معرفی پتانسیل‌های گیلان و به خصوص بندر انزلی برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی کردیم.
چقدر طول کشید؟
 دو سال و گزارشات متعددی به دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ارسال کردیم. تا اینکه اسفند سال ۱۳۷۵ شورای عالی مناطق آزاد ایجاد منطقه حراست شده گمرکی بندر انزلی را تصویب کرد. در سفر اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ آقای‌ هاشمی رفسنجانی این مسئله در انزلی اعلام شد.
 تصویب شد یا اعلام شد؟
 اسفند تصویب شد ولی گفتند مخفی بماند و اطلاع رسانی نشود، بعد اردیبهشت آقای ‌هاشمی اعلام کرد. اما مهندس مدد مدیریت بندر انزلی از پذیرش آن منطقه به طور کامل که به عنوان منطقه آزاد شناخته شود، به دلیل مشکلات ساختاری و فنی و شاید مسائل سیاسی از واگذاری و پیوستن به این پروسه خودداری کرد. بنابراین تلاش شد که در محدوده بندر انزلی با ذهنیتی که داشتیم از سنگاچین گرفته تا زیباکنار در این منطقه یک عرضه حداقل ۱۰۰ هکتاری که به طور عمده بلامعارض هم باشد شناسایی و نقشه برداری و برای تصویب به شورای عالی منعکس شود.
 منطقه آزاد انزلی  در اقتصاد استان گیلان گشایشی داشت؟
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه