بررسی نقش قدرت دریایی در تحقق اقتصاددریا محور

مکمل های راهبردی نیروی دریایی ارتش در اقیانوس هند

گروه دفاعی و امنیت دریایی - محمود آلاشتی، هدیه مولایاری، وحید خشنا - این پژوهش تلاش دارد تا با مطالعه قدرت کشور در حوضه ی دریایی در گذشته، به بیانی قبل از حضور ناوگروه های جمهوری اسلامی در دریاهای آزاد، انگیزه حضور فعال حال و برنامه های اینده به بررسی فعالیت های گوناگون نیروی دریایی و تاثیر آن بر روی اقتصاد دریایی و روابط دوستانه و بالا رفتن قدرت دریایی کشور بپردازد.در این پژوهش که محمود آلاشتی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، هدیه مولایاری کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری محیط زیست و وحید خشنا، کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی آمایش سیاسی فضا به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد ارائه کرده اند آمده است:
در اینجا به این نکته توجه می کنیم که صاحب نظران بسیاری ایران را به دلیل وجود موقعیت ارتباطی مورد توجه به عنوان هارتلند جدید می شناسند می دانیم که اقیانوس هند و کشورهای ساحلی آن بر اساس نظریه قدرت دریایی ماهان از جایگاه و نقش برجسته‌ای در ژئواستراتژی جهانی برخوردار هستند. این نقش و اهمیت برجسته که از موقعیت دریایی کشورهای ساحلی ناشی می‌شود، به آن‌ها این فرصت جهت نقش‌آفرینی و بازیگری در استراتژی‌های قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها در عرصه جهانی داده است. ماهان براي ايران در نظريه‌اش، موقعيت گذرگاهي قایل بود. «در اين جا، مهم‌ترين نقش ايران اين است كه در مسير دسترسي قدرت بري روسيه به اقيانوس‌هاي جهان قرار گرفته است. بنابراين، ايران بهترين مكان است كه بايد جلوي حركت روسيه در آنجا سد شود.» (بهرامی به نقل از کریمی، 1398: 75). در این راستا «جفری کمپ»، ایران را به عنوان هارتلند جدیدجهانی معرفی می کند. او مجموعه سرزمين‌هاي در برگيرنده خليج فارس و درياي خزر را «بيضي استراتژيك انرژي» نام نهاد. دو منطقه‌اي كه سرزمين‌هاي ايران را در ميان خود دارند و ايران چون پلي راهبردی، اين دو منبع انرژي جهان را به هم پيوند مي‌دهد(کمپ، و هارکاوی، ، 1384: 14-11).
این بندر مهم ترین عامل نامیده شدن ایران به اسم هارتلند جدید می باشد توسعه چابهار به اجراي طرح كريدور«شمال- جنوب» كمك خواهد كرد، كريدوري كه ارتباط ترانزيتي كشورهاي شمال اروپا و روسيه را از طريق ايران و درياي خزر به كشورهاي حوزه اقيانوس هند، جنوب خليج فارس و جنوب آسيا برقرار مي سازد در اين ميان، چابهار به عنوان يك بندر استراتژيك مي تواند نقش مهمي را در اين شاهراه ترانزيتي ايفا كند و دروازه مبادله كالا به كشورهاي شرق ايران و آسياي مركزي، میانه، قفقاز باشد. همچنین جنوب شرقی ترین سواحل ایران، یعنی خلیج گواتر نزدیک ترین قلمرو دریایی ایران به شبه قاره، آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه است. این ویژگی و شرایط فیزیکی مناسب این خلیج برای بندرسازی، در آینده این منطقه را به قلمرو متراکم دریایی ایران، پاکستان تبدیل خواهد کرد. (کریمی پور 1379: 170). 
چینی ها معتقدند که چابهار به عنوان يك كريدور اقتصادي است كه هند به شدت مي خواهد در آن سهم داشته باشد و در واقع اين كريدور اقتصادي و شاهراه مهم منطقه اي دروازه اي براي ورود هند به خاورميانه است( گلوبال تايمز چین، 1395). هرگونه حضور چين در بندر چابهار باعت ناخرسندي دهلي نو خواهد شد. ميزان مبادلات تجاري ايران و هند در سال گذشته حدود 9 ميليارد دلار بوده در حالي اين ميزان بين ايران و چين به 52 ميليارد دلار بالغ شده است. همچنین دهلي نو از نزديك مرادوات اقتصادی و سیاسی ژاپن با ايران را زير نظر دارد. ژاپن علاقمندي خود را براي همكاري در توسعه بندر چابهار اعلام كرده است، هند درخصوص مشاركت ژاپن در پروژه بندر چابهار معتقد است كه اين همكاري ممكن است به افزايش ارتباطات بين كشورها كمك كند و اين بستگي به نظر ايران دارد(روزنامه تايمز او اينديا، 1، 1395 ).

اقیانوس هند و اهمیت آن بر منافع ایران
اقیانوس هند از منظر سیاست های خارجی و همچنین سیاست دفاعی آمریکا بسیار حائز اهمیت است زیرا این اقیانوس محل تلاقی سه قاره بزرگ آسیا آفریقا و اقیانوسیه به صورت مستقیم و دو قاره ی آمریکا و اروپا از طریق مسیر ها و کانال های ارتباطی است . از این رو این حوضه به عنوان یکی از مهم ترین آبراهه های بین اللملی در جهان محسوب می شود نقش اقیانوس هند در صحنه عملیاتی جنگ سرد بر مبنای محور نظامی قرار داشت که در دوران رقابت دو ابرقدرت امریکا و شوروی رقابت های تسلیحاتی و منازعات در مناطق ژئوپلیتیکی آن جغرافیای این اقیانوس را به جغرافیای نظامی تغییرکارکرد داده بود دریای عمان و خلیج فارس نیز از منظر ژئو استراتژیک به عنوان یکی از زیر سیستم های اصلی اقیانوس هند مطرح می باشند.
کرانه پهنه اقیانوس هند دیر زمانی است که مورد توجه نظامیان سیاستمداران بازرگانان و گردشگران قرار گرفته است .
آغاز داد و ستد میان جهان شرق و جهان غرب از مسیر دریایی اقیانوس هند نشان دهنده اهمیت استراتژیک این اقیانوس در  دوران گذشته است. اقیانوس هند اقیانوسی مهم و اقتصادی در جهان است تا اندازه ای که آن را قلب اقیانوس های دنیا نامیده اند آلفرد ماهان در این مورد می گوید (هر کس به اقیانوس هند مسلط شود گویی بر آسیا مسلط شده است) اقیانوس هند کلید ورود به ۷ دریای مهم جهان و ۴ تنگه استراتژیک جهان یعنی هرمز، باب المندب، مالاگا و سوئز است. ترانزیت انرژی، مواد خام و شیلات مهم ترین دلیل توجه جهان به این اقیانوس است همچنین ۴۰ درصد از منابع نفتی جهان از این منطقه استخراج می شود. حضور سه قدرت هسته ای پاکستان هند و ایران در همجواری این اقیانوس است در سال ۲۰۰۶تا۲۰۰۹ میلادی اقیانوس هند ناامن ترین اقیانوس از نظر سازمان دریانوردی بین اللملی انتخاب شده است (ahmadinohandani&kavandi kateb,2010:138)
جمهوری اسلامی ایران بخش مهمی از منطقه ی جنوب غربی آسیا است که به صورت یک منطقه پنج ضلعی در محدوده مرزهای غربی هند و چین و مرزهای جنوبی روسیه و مرزهای شرقی اروپا و آفریقا و در شمال اقیانوس هند قرار گرفته است این منطقه داری پنج زیر سیستم(شبه قاره هند، خاور عربی، خلیج فارس و دریای عمان قفقاز و آسیای مرکزی) می باشد که ایران در کانون محوری قرار دارد و با دو حوزه ی تمدنی ایران و اسلامی در هر پنج زیر سیستم، دارای پیوستگی راهبردی است که با توجه به جایگاه خود در این منطقه، می تواند کانون هژمونیکیک نظم منطقه ای باشد. بنابراین، ایران به عنوان یک بازیگر منطقه ای می بایست وضعیت محیطی و اولویت های خود را در ارتباط با نظام بین اللمل و سیستم منطقه ای مشخص سازد تا بتواند به عنوان کانون برتر منطقه ای نقش ایفا کند
(ولی شریعت پناهی، مجیدکریمی پاشاکی، سجاد و همکاران فصل نامه علمی پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی ،۱۳۹۶
کلیدواژه:اقیانوس هند ،چابهار ،ژئوپلیتیک ،استراتژیک

نتیجه گیری
سوق دادن نیروی دریایی به سمت سواحل مَکُران و حضور نیروی دریایی ارتش در آب های آزاد و بین المللی یکی از راهکار های مناسب نظام برای پیشبرد اقتصادی و دستیابی به قدرت دریایی برای کشور بود که ضرورت این مسائل در وهله ی اول ایجاد امنیت برای کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در خلیج عدن و شمال اقیانوس هند بوده و در وهله ی دوم گسترش اقتدار سیاسی و حق طلبانه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در آب های بین امللی و آزاد جهان است که منجر به عزت ملی و در نهایت شان بین المللی می گردد. دیپلماسی دفاعی دریایی نیروی دریایی راهبردی منجر به خروج دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران از سیاست های انقباظی و تحریمی کشورهای غربی گردیده و نیز انتقال پیام صلح و دوستی و توسعه روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران شده است .
در پی حضور فعال نیروهای دریایی ارتش در دریاهای آزاد جهان ما شاهد پررنگ شدن اقتدار نظامی و تلاش برای برقراری ارتباط اقتصادی دوستانه هستیم.
مکمل های راهبردی نیروی دریایی ارتش  در اقیانوس هند
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه