گروه اقتصادریاپایه- امید متین - هر صنعتي، نياز به نيروي كار با دو ويژگي برجسته دارد كه به سوي رشد و شكوفايي برود: با انگيزه، با مهارت.  در صنايع دريايي كشور ايران وضعيت به چه منوال است؟ آيا انگيزه كار چنان است كه مانند نیروی کار كره‌اي از فرط فشار كار، بي‌هوش مي‌شوند؟ آيا كارگران چنان كار مي‌كنند كه حين كار كردن، از خستگي خواب شان مي‌برد و اين خواب مقدس، موجب تشويق آن‌ها به وسيله مديران‌شان مي شود، يا بي‌انگيزه فقط دنبال سنبل كاري و فرار از زير كار هستند؟ 
نيروي كار دريايي ايران اغلب چگونه جذب مي‌شوند، چگونه ياد مي‌گيرند و چگونه مورد حمايت قرار مي‌گيرند؟ آيا روند كلي طوري است كه كميت و كيفيت نيروي كار رو به افزايش است و يا با بيرون‌رفتن و كناركشيدن نيروها رو به كاهش نهاده‌است؟ اصولا چرا كميت نيروي كار ايراني نسبت به گذشته، مديريت نشده و اكنون شاهد كمبود چند هزار نفري هستيم؟
 در تحریریه روزنامه و سایت دریایی اقتصادسرآمد، گفت‌وگو كرديم با «مسعود اقدام» مالک یک شرکت خصوصی با پشتوانه 43 سال كار خدمات كشتي و به خصوص تامين نيروي انساني كشتي‌ها و ديگر فعاليت‌هاي دريايي دارد. 
اقدام در پاسخ به اين سوال خبرنگار روزنامه دریایی اقتصادسرآمد كه به طور كلي، نحوه شناسايي و جذب نيروي كار براي خدمات دريايي- مانند ملواني كشتي- چگونه است مي گويد: شركت‌هايي كه به طور رسمي مجوز معرفي نيروي كار دارند و داراي گواهي‌هاي لازم هستند؛ مي توانند از سراسر جهان نسبت به جذب نيرو اقدام كنند. نيروي كار هم به طور مستقيم يا از طريق كاريابي‌ها به اين شركت‌ها وصل مي‌شوند و سپس بر اساس شرايط كارفرماها و متقاضيان نيروي كار - كه اغلب مالكان كشتي‌ها هستند- نيروي مورد نظر براي خدمت معرفي مي شود. كه در اين راستا، معمولا  نيروي كار خارجي – به خصوص هندي‌ها و فيليپيني‌ها- از اين طريق جذب مي‌شوند و ما نيز از طريق اين شركت‌ها نيروي انساني لازم را براي سفارش‌دهندگان، تامين مي‌كنيم. 

مالكان كشتي سود و زيان را مي‌سنجد
به طور طبيعي، مالكان كشتي كه سرمايه خود را روي كشتي گذاشته‌اند، مانند هر كارفرماي ديگر، مي‌خواهند با كمترين هزينه بيشترين درآمد را كسب كنند و اين روندي منطقي و عقلايي است. اين مالك، حساب و كتاب مي‌كند و سود و زيان را مي‌سنجد كه در اين رابطه به طور طبيعي، هزينه‌ها را مد نظر قرار داده و به عنوان يك تهيه‌كننده حرفه‌اي، سعي مي‌كند لوازم كار را با بهترين كيفيت و با كمترين قيمت انتخاب كند. 

به‌خاطر كاهش هزينه ها و دردسرهاي مرسوم،  نيروي خارجی را ترجيح مي‌دهند
«اقدام» در اين باره این که مالکان کشتی در مورد نيروي انساني چه نگرشي دارند؟ به اقتصاد سرآمد مي‌گويد: مالكان كشتي‌ها به خاطر اين كه معمولا از پرچم‌ كشورهاي ديگر استفاده مي‌كنند، گاهي از روي اجبار و گاهي به‌خاطر كاهش هزينه ها و دردسرهاي مرسوم،  نيروي انساني غير ايراني را ترجيح مي‌دهند و دو دليل عمده براي آن دارند؛ يكي حقوق ثابت تبعه‌هاي خارجي كه معمولا بين 100 تا 150 دلار و در اين چرخه ثابت است و ديگري، كارايي بيشتر آن‌هاست كه هم تن به كار مي‌دهند و هم به فكر مرخصي و خروج از كشتي نيستند. نكته ديگر اين است كه برخي پروژه‌ها طوري تنظيم مي‌شود كه فقط با وجود نيروي كار خارجي امكان پذير مي‌شود. اما به طور كلي، مالكان كشتي‌ها معمولا نيروي كار خارجي را به نيروي كار داخلي ترجيح مي‌دهند. 

سطح كيفي نيروي كار ايراني
 نسبت به خارجي‌ها
مي‌پرسيم آيا سطح كيفي نيروي كار ايراني نسبت به خارجي‌ها كمتر است كه گرايش به نيروي خارجي بيشتر است؟ «اقدام» اين نظر را نفي مي كند و كيفيت نيروي كار ايراني از نظر مهارت را مناسب و هم‌تراز و حتا گاهي بيشتر از ديگر نيروها مي‌داند، اما عوامل ديگري برمي‌شمرد كه باعث تفاوت و تمايز مي‌شود. 
«اقدام» به اقتصادسرآمد گفت: سطح كيفي نيروها خوب است؛ اما نيروهاي داخلي گران‌تر تمام مي‌شود. هم حقوق و هم مزايا، مسائل بيمه و مرخصي و... اما براي نيروي خارجي، يك حقوق ثابت معين و قرارداد بر همان مبنا، بسته مي‌شود و ديگر هيچ بحث و تكليفي نيست. با پايان قرارداد هم نيروهاي خارجي به كشور خودشان برمي‌گردند؛ بدون اين كه مسائل جانبي مانند بيمه و سابقه كار و... داشته باشند. 
پس نيروي داخلي چه مي شود؟ ممكن است چنين روشي موجب دل‌سردي نيروي كار داخلي شود و يا اصلا براي آن‌ها كاري وجود نداشته باشد. اقدام در اين باره مي‌گويد: جذب نيروي انساني به پروژه‌ها هم بستگي دارد. اگر يك پروژه‌اي داخلي باشد و كارفرما در قرارداد ذكر كند كه نيروي كار بايد حتما ايراني باشد، وضعيت به نفع نيروي كار داخلي خواهد بود؛ اما اگر پروژه خارجي باشد و يا الزامي براي استفاده از نيروي انساني خاصي نداشته باشد، مالكان كشتي نيروي خارجي را ترجيح مي‌دهند كه بر اساس قوانين بين‌المللي قرارداد مي‌بندند. 

نيروي كار خارجي بيشتر تن به كار مي‌دهد
«اقدام» می گوید: به صراحت بگويم كه نيروي كار خارجي بيشتر تن به كار مي‌دهد. وقتي كشتي به ساحل مي‌رسد، نيروي داخلي به هر صورت كشتي را ترك مي‌كند كه برود به خانواده سر بزند و كار مي‌ماند؛ اما نيروي خارجي چنين مسائلي ندارد و به همين دليل و دلايل مشابه، مالكان كشتي نيروي خارجي را ترجيح مي‌دهند و اغلب براي كارهاي داخلي و پروژه‌هاي داخلي از نيروي داخلي استفاده مي‌كنند. 
«اقدام» در باره وضعيت زماني و مدت قرارداد هم توضيح مي‌دهد:
وضعيت زماني قراردادها متفاوت است. گاهي پروژه‌اي و مقطعي است و گاهي چند ماهه و گاهي به صورت طولاني تا بازنشستگي. بستگي به مهارت نيروي كار و البته نوع سياست كاري افراد هم دارد .براي مثال، يك سرمهندس ممكن است به صورت دفعي و يا پروژه‌اي و يا بلندمدت قرارداد ببندد. همچنين قراردادها به مقصد حركت هم مرتبط هستند. مدت سفر، مقصد سفر و تخصص افراد سه وجه اثرگذار بر يك قرارداد از نظر زماني و حقوق هستند.