گروه امنیت دریا- رضا محمودپور- در دهه‌های اخیر، با دگرگونی‌های عمیق در نظام بین‌الملل و تحول در مفهوم قدرت و اضافه‌شدن ابعاد جدید به مؤلفه‌های سنتی قدرت ملی همچون فناوری، نفوذ فرهنگی و توان تأثیرگذاری نرم، رقابت میان کشورها از تسلط سرزمینی به برتری دانشی و فناورانه تغییر یافته و تهدیدات نیز از حوزه سخت نظامی به عرصه‌های جنگ‌های شناختی، عملیات روانی، راهبردهای روایت‌محور و تهدیدات ترکیبی گسترش یافته‌اند.
به گزارش روزنامه دریایی«سرآمد»، قدرت نظامی به ‌تنهایی دیگر قادر به تضمین امنیت و منافع ملی کشورها نیست؛ ازاین‌رو، توجه به قدرت نرم به‌عنوان توانایی یک کشور در جذب، اقناع و تأثیرگذاری از طریق ارزش‌ها، فرهنگ، دیپلماسی و مشروعیت بین‌المللی، ضرورتی انکارناپذیر است و کشورها ناگزیرند برای مدیریت برداشت‌ها، تقویت مشروعیت سیاست‌های دفاعی، بازنمایی بازدارندگی ملی و خنثی‌سازی ائتلاف‌های خصمانه، از ابزارهای غیرنظامی، تعاملی و اقناعی بهره بگیرند.
کشورهایی مانند ایالات متحده، چین، روسیه، انگلستان و رژیم صهیونیستی نیز با استفاده از الگوهای منسجم دیپلماسی دفاعی، نه‌تنها به بازتولید مشروعیت اقدامات نظامی خود پرداخته‌اند، بلکه توانسته‌اند روایت‌های مدنظرشان را در سطح افکار عمومی جهانی تثبیت کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز به‌عنوان قدرتی منطقه‌ای و برخوردار از ظرفیت‌های تمدنی، گفتمانی و فرهنگی منحصربه‌فرد، گام‌های مهمی در بهره‌گیری از قدرت نرم برداشته 
است.
بااین‌حال، غفلت از روایت‌سازی مؤثر در تبیین سیاست‌های دفاعی کشور، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند برنامه موشکی، حضور منطقه‌ای، قدرت بازدارندگی و نقش نیروهای مسلح در امنیت داخلی، سبب شده تا تصویری ناعادلانه و تحریف‌شده از ایران در افکار عمومی جهانی شکل گیرد. که این امر، ظرفیت‌های دفاعی کشور را در معرض تهدیدات ادراکی و رسانه‌ای قرار داده و زمینه را برای به چالش کشیده‌شدن حضور نظامی-مستشاری و ایران توسط رقبا و دشمنان فراهم کرده است.
جایگاه دیپلماسی دفاعی
در چنین شرایطی، دیپلماسی دفاعی به معنای بهره‌گیری از تعاملات، گفت‌وگوها و همکاری‌های نظامی در جهت پیشبرد سیاست خارجی و تقویت امنیت ملی، نقشی حیاتی در نمایش تصویر مطلوب از کشور ایفا کرده و این ابزار هوشمند، علاوه بر پیشگیری از بروز درگیری‌ها، موجب اعتمادسازی، ارتقای جایگاه بین‌المللی و گسترش نفوذ سیاسی و امنیتی کشور می‌شود. به عبارت دیگر، نیروهای نظامی از ابزار صرفاً جنگی خارج‌شده و به‌عنوان سفیران صلح، ثبات و همکاری عمل می‌نمایند.
جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک خود در خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، دیپلماسی دریایی را در محور دیپلماسی دفاعی خود قرار داده است و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران‌(نداجا) در دودهه اخیر با حضور مؤثر در آب‌های آزاد، همکاری‌های بین‌المللی و ایفای نقش در تأمین امنیت کشتیرانی جهانی، نه‌تنها از منافع ملی دفاع می‌کند، بلکه زبان گویای سیاست خارجی کشور در عرصه‌ دریایی نیز هست و در این زمینه نقشی پیشرو داشته و از یک نیروی صرفاً نظامی به یکی از بازوهای اصلی دیپلماسی دفاعی کشور تبدیل ‌شده است که انجام رزمایش‌های مشترک دریایی همچون رزمایش بزرگ سه‌جانبه ایران، روسیه و چین در اقیانوس هند و دریای عمان، همکاری با کشورهای منطقه در تأمین امنیت انرژی و کالا در خلیج‌فارس و اقیانوس هند، رزمایش‌های امداد و نجات دریایی مشترک با کشور عمان در تنگه‌هرمز و دریای عمان؛ گفت‌وگوهای امنیت دریایی برای حفظ ثبات تنگه‌هرمز، تبادل هیات‌های نظامی و امنیتی برای مدیریت بحران‌ها و همکاری دریایی با هند در جهت تأمین امنیت اقیانوس هند گواه این پیشگامی نیروی دریایی ارتش در دیپلماسی دفاعی کشور است که در ادامه و به بهانه هفتم آذر(روز نیروی دریایی ارتش ) به برخی کارکردهای اصلی و مهم این نیرو در حوزه دیپلماسی دفاعی اشاره می‌شود.

1- تبدیل مأموریت نظامی به مأموریت دیپلماتیک:
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال 1388 در جهت مشارکت در تأمین امنیت و مقابله با دزدی دریایی در مناطق بحرانی مانند خلیج عدن، دریای عرب و شمال اقیانوس هند از خلیج‌فارس خارج و قدم به آب‌های آزاد بین‌المللی و اقیانوس‌ها گذاشت تا ضمن ارتقای قابلیت‌های عملیاتی خود، زمینه همکاری با دیگر کشورها و بازیگران دریایی در مأموریت‌های ضددزدی، امداد و نجات دریایی و حفظ امنیت دریانوردی را فراهم و این امکان را برای کشور ایجاد کند تا نقش و تأثیر دیپلماتیک و دفاعی خود را فراتر از منطقه افزایش و در زنجیره امنیت و تجارت جهانی مشارکت کند تا در سایه این مأموریت‌ها به ارتقای اعتمادسازی منطقه‌ای، افزایش مشروعیت اقدامات دفاعی ایران و تبیین روایت بازدارندگی کمک کرده و به تقویت جایگاه ایران در معادلات ژئوپلیتیک دریایی، ایجاد پیوندهای جدید با کشورها و خنثی‌سازی تلاش رقبا برای انزوای نظامی و امنیتی کشور کمک کند و تصویر مثبتی از نقش ایران به‌عنوان تأمین‌کننده امنیت بین‌المللی ارائه ‌دهد.

2- دیپلماسی دفاعی در قالب تعاملات بین‌المللی دریایی:
یکی از ابعاد مهم مأموریت‌های نیروی دریایی، تعاملات بین‌المللی نظامی است. در سال‌های اخیر، این نیرو در رزمایش‌های مشترک با کشورهای روسیه، چین، هند و عمان شرکت کرده و از این رهگذر، سطح جدیدی از همکاری‌های امنیتی را رقم ‌زده است. ناگفته پیداست که رزمایش‌های مشترک دریایی، علاوه بر ارتقای توان عملیاتی، به ‌منزله‌ ابزاری مؤثر در اعتمادسازی نظامی و دیپلماسی دفاعی عمل می‌کند. ایران با حضور فعال در این رزمایش‌ها، نشان داده که به امنیت جمعی در دریاها پایبند بوده و به‌دنبال همکاری برای مقابله با تهدیدهای مشترک مانند دزدی دریایی، تروریسم دریایی و ناامنی در مسیرهای تجاری است.

3- نمایش تمدن و فرهنگ غنی ایران در بازدید از بندرهای خارجی:
در چارچوب دیپلماسی دفاعی، نیروی دریایی ارتش با اعزام ناوگروه‌های خود به بندرهای کشورهای مختلف از شرق‌آسیا تا آمریکای‌لاتین، فرصت‌هایی ارزشمند برای تعامل مستقیم با همتایان خود ایجاد کرده است. دیدار فرماندهان و دریانوردان ایرانی با نیروهای دریایی دیگر کشورها، برگزاری نشست‌های تخصصی، تبادل تجربیات و آموزش‌های مشترک، همه بخشی از سیاست نرم‌افزاری نیروی دریایی در عرصه‌ بین‌المللی است. این مأموریت‌ها، تصویر مثبتی از ایران به‌عنوان کشوری فعال، مستقل و مسئول در نظام جهانی ارائه می‌دهد و زمینه آشنایی ساکنان بندرهای خارجی با فرهنگ و تمدن ایرانی را فراهم می‌سازد.

4- مأموریت‌های انسان‌دوستانه و امدادرسانی دریایی
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در کنار مأموریت‌های نظامی، نقش بارزی در عملیات انسان دوستانه و امدادرسانی دریایی ایفا کرده است. از مهم‌ترین این اقدامات، نجات کشتی‌ها و ملوانان مورد حمله دزدان دریایی در خلیج عدن و دریای سرخ است؛ جایی که ناوگروه‌های ایرانی بارها با اعزام تیم‌های عملیاتی به آزادسازی شناورها و تأمین امنیت خدمه آن‌ها پرداخته‌اند. همچنین در جریان عملیات جست‌وجو و نجات دریایی، شناورهای ایرانی به کمک کشتی‌های گرفتار در طوفان یا دچار نقص فنی شتافته‌اند و جان دریانوردان کشورهای مختلف را نجات داده‌اند. مشارکت ایران در این حوزه، نه‌تنها چهره‌ای مسئولیت‌پذیر و کمک‌رسان از کشور ارائه می‌کند، بلکه به افزایش اعتبار بین‌المللی و تقویت دیپلماسی دفاعی آن نیز منجر شده است؛ چراکه هم‌افزایی عملیاتی در مأموریت‌های بشردوستانه، بهترین زبان برای نشان دادن نقش سازنده کشور در امنیت جمعی دریاهاست.

جمع‌بندی و سخن پایانی 
امروزه، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نه‌فقط بازوی نظامی کشور، بلکه سفیر اقتدار و تعامل در دریاهاست و این نیرو با حضور در آب‌های آزاد، شرکت در رزمایش‌های بین‌المللی، برقراری ارتباط با کشورهای دوست و ایفای نقش در امنیت کشتیرانی جهانی، به‌گونه‌ای عمل کرده که مرز میان قدرت سخت و دیپلماسی نرم را به زیبایی پیوند داده است و بی‌تردید، در آینده نیز نداجا با تکیه‌ بر توان داخلی و نیروهای جوان و مؤمن خود، در مسیر گسترش دیپلماسی دفاعی و ارتقای جایگاه ایران در عرصه‌ جهانی، نقشی فزاینده ایفا خواهد کرد.